По­яс­не­ние.

Пры­го­жы свет у чэрвені. Над лугам пасля цёплага даж­д­жу зіхаціць пры­го­жая вясёлка. У небе плы­ву­ць лёгкія аб­ла­чынкі.

У ага­ро­дзе паспелі са­лодкія клубніцы. Ду­х­мя­ныя ягадкі самі ў роце рас­та­ю­ць. На со­неч­най па­ля­не про­сяц­ца ў вяд­зер­ца чы­рво­ныя сунічкі. Па­ха­валіся ў мох жоўтыя лісічкі. На лузе, у полі, у лесе цвітуць кветкі. Іх водар вабіць усіх. Над квет­камі лётаюць пчолкі і збіраюць нек­тар. Во­сен­ню яны па­ча­сту­ю­ць нас са­лодкім мёдам. (68 слоў)

Па мат­э­ры­я­лах часопіса «Вясёлка».

По­яс­не­ние.

Дождж пе­ра­с­таў не­ча­ка­на. Со­неч­ныя промні па­за­лацілі на­ва­кол­ле. Над азяр­ком пад­ня­ла­ся вясёлка.

Мы з бра­тамі па­дышлі да ракі. Рап­там у крапіве нехта за­пы­х­каў, за­ту­паў. Я расхінуў галінкай крапіву і ўбачыў во­жы­ка. Ён скруціўся ў клу­бо­чак. Мы пры­неслі во­жы­ка дамоў. Ён застаўся жыць у нас. Днём звя­рок хаваўся пад лаўку. Ноччу ён тупаў па хаце. Вожык стаў сваім у нашай сям’і. Усе кармілі звяр­ка, да­гля­далі. Потым ён сам пачаў лавіць мыіпэй. (70 слоў)

Па­вод­ле А. Жураўлёва.

По­яс­не­ние.

На­стач­ка спя­ша­ла­ся ў краму. Каля парку яна заўва­жы­ла дзіўны ка­мя­чок. Гэта была птуш­ка. Дзяўчынка за­бы­ла­ся пра краму. Яна ўзяла птуш­ку ў рукі і па­бег­ла дамоў. Тата ў На­стачкі пра­цуе вет­э­ры­на­рам. Ён пазнаў пту­ша­ня шэрай савы. Тата па­карміў пту­шач­ку ка­ва­лач­камі мяса. 3 гэ­та­га часу спраў у На­стачкі пры­бавілася. Яна карміла пту­ша­ня, мя­ня­ла яму ваду, чысціла клет­ку. Улет­ку па­е­халі ўсёй сям’ёй у вёску да бабулі. Там птуш­ку ад­пусцілі жыць у лес. (70 слоў)

Па­вод­ле А. Ваш­чанкі.

По­яс­не­ние.

Францішак Ска­ры­на на­радзіўся ў го­рад­зе По­лац­ку. Вучыўся ў По­лын­чы і ў Італіі. Ён сваім жыццём і пра­цаю ўзба­гаціў нашу гісто­рыю, наш сённяшні дзень. Францішак Ска­ры­на першы выдаў дру­ка­ва­ную кнігу на бе­ла­рус­кай мове.

Людзі па­мя­та­ю­ць сла­ву­та­га пер­ша­га дру­ка­ра. На яго радзіме кожны год пра­водзіцца свята кнігі. Да­ра­гое нам імя ўве­ка­ве­ча­на ў на­звах вуліц, бібліятэк, дру­кар­няў.

А ў По­лац­ку ёсць цудоўны помнік. Велічна стаіць Францішак Ска­ры­на* нібы вярнуўся здалёк на Ба­ць­каўшчыну. (71 слова)

Па­вод­ле А. Клышкі.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў апошнім сказе.

По­яс­не­ние.

Сонца паспе­ла аб­су­шы­ць зямлю. Па­лянкі і сця­жынкі пра­сохлі. Пад­сохлі ляс­ныя ўскраіны. Першы раз пасля зімы му­рашкі выйшлі на свят­ло, на сонца. Што робіцца каля бя­ро­зы і на самой бя­ро­зе! Адіпар­эпа­на­га камля да самай вяр­шыні сяд­зя­ць, паўзуць, ку­ля­юц­ца му­рашкі. Чаму ж кінуліся яны на бя­ро­ау? Па жылах дрэва пайшоў са­лодкі сок . Мураш кі спя­ша­юц­ца па­ла­са­вац­ца ім. Дзень і нюч смок­чу­ць яны са­лод­кую вільга­ць. Шуміць пад бя­ро­заю свята му­ра­шак. (69 слоў)

Па­вод­ле К. Кірэенкі.

Па­ве­даміць пра зна­ч­эн­не слоў пар­эпа­ны (патр­эс­ка- ны, па­ло­па­ны), вільга­ць (рус. влага).

По­яс­не­ние.

У маі ўсе дрэвы ў парку апра­нуліся ў зя- лёныя аб­но­вы. Толькі ча­ты­ры ве­ка­выя ліпы са­мот­на ка­лы­халі сухім гол­лем. У дупле ад- ной з іх пасялілася шпа­чы­ная сям’я. Ад­на­го разу Вадзік пачуў гук бен­запілы. Ён кінуўся ў парк. Адна струх­ле­лая ліпа ўжо ля­жа­ла на траве. Двое ра­бочых завіхаліся каля дру­гой. За ёю ста­я­ла ліпа са шпа­чы­ным гняз­дом. Ва- дзік спыніў ра­бочых і ўсё рас­тлу­ма­чыў. Дрэва са шпа­камі ра­бочыя пакінулі. (68 слоў)

Па­вод­ле М. Паз­ня­ко­ва.

Па­ве­даміць пра зна­ч­эн­не слова са­мот­на (рус. уныло, груст­но, тоск­ли­во).

По­яс­не­ние.

Пры­ля­целі ластаўкі з далёкага выраю. Селі яны на стра­ху ста­ро­га гумна і за­шча­бя­талі. Іх ле­ташні домік за зіму аб­сы­паўся, абвіс паву- ціннем. Доўга пра­ца­валі ластаўкі і вылепілі круг­лень­кае гнязд­зеч­ка. Тыдні праз два ў ім з’явіліся ма­ленькія пту­ша­ня­ты. Але ад­ной­чы гняз­до ўпала. Пятрусь узяў шапку, паклаў туды пту­ша­нят і залез на гумно. Ён пас­тавіў шапку і абклаў яе пер’ем. Ат­ры­ма­ла­ся новае гнязд­зеч­ка. Ластаўкі ве­се­ла за­шча­бя­талі і па- ляцелі лавіць мошак для дзе­так. (70 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

Дзед з уну­кам гулялі ў садзе. У гу­стой'засе- ні ціха шча­бя­талі птушкі. У канцы саду расла ма­ла­дая куп­частая ліпа. Дзед нагнуў ніжнюю галінку ліпы і даў унуку па­ню­ха­ць кветкі. Яны пры­ем­на пахлі. У ліпавых квет­ках ёсць са­лодкі сок. 3 яго пчолы ро­бя­ць мёд. Ды і сам ліпавы цвет  — пер­шае ля­кар­ства. Ра- ней з кары ма­ла­дых ліп рабілі кошыкі. Ліпу па­ва­жа­ю­ць і ў го­рад­зе. Ёю аб­са­д­жа­ны цэлыя вуліцы. Вельмі пры­го­жа! (69 слоў)

Па­вод­ле П. Рунца.

Па­ве­даміць пра зна­ч­эн­не слоў за­сень (за­це­не­нае ад со­неч­ных пром­няў месца), куп­ча­сты (з гу­стой кро­най).

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку пра­цяжніка у вось­мым сказе.

По­яс­не­ние.

Дзя­ду­ля і Ан­др­эй­ка накіраваліся па бя­ро­завік. На ўзлес­ку ў кро­нах бя­ро­зак спя­ва­ю­ць бе­рас­цянкі, сінічкі. На бя­ро­зе сядзіць дзя­цел. Ён зрабіў дзюб­кай дзірачку і п’е сок. Па ства­ле роўненькім лан­цуж­ком паўзуць му­рашкі. Яны ла­су­юц­ца бя­ро­за­вым сокам. Дзед аку­рат­на зрабіў за­сеч­ку на бя­ро­зе, пры­ма­ца­ваў латок. Па ім ху­цень­ка ў слоік па­беглі праз­ры­стыя кроплі. Ходзіць Ан­др­эй­ка між бяроз, пту­шак слу­хае. Ве­ча­рам хлоп­чык пераліў бя­ро­завік з ма­ленькіх па­судзінак у бо­чач­ку. (68 слоў)

Па­вод­ле Я. Га­лу­бовіча.

Па­ве­даміць пра зна­ч­эн­не слова бя­ро­завік (бя­ро­за­вы сок).

По­яс­не­ние.

У даўніну па­да­рожнікі і купцы няр­эд­ка на­зы­валі напіу зямлю краінай замкаў і па­ла­цаў. Перад іх ва­чы­ма паўста­валі ма­гут­ныя ца­г­ля­ныя сцены з вузкімі байніцамі. Яны заўсёды га­то­вы былі су­стр­эць ва­ро­жую сілу. А бараніцца тады нашым прод­кам да­водзілася часта. Няш­чад­на шу­га­ла по­лы­мя па­жа­раў. За мурамі тры­маліся ад­важ­ныя і няз­лом­ныя людзі. Не зда­валіся на літасць чу­жын­цам аба­рон­цы род­на­га краю. Яны верылі ў пе­ра­мо­гу і здаб­ы­валі яе. (68 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

Па­ве­даміць пра зна­ч­эн­не слова мур (ца­г­ля­ная або ка­мен­ная сцяна).

По­яс­не­ние.

На пра­ця­гу ста­годдзяў ткацкі ста­нок над­зей­на служыў люд­зям. 3 па­ка­лен­ня ў па­ка­лен­не пе­ра­да­валіся таямніцы ткац­ка­га май­ст­эр­ства. Пра­тое га­во­ра­ць ство­ра­ныя пад ся­лянскімі стр­э­хамі аб­ру­сы, ды­ва­ны, ручнікі. А вось слуцкія паясы вя­до­мыя ва ўсім свеце. Нашы продкі лічылі іх галоўнаю аз­до­баю во­праткі. Ткалі слуцкія паясы дужыя муж­чынскія рукі. Добры май­стар за год мог ства­ры­ць каля дзе­сяці паясоў. На вы­ра­бах амаль не су­стра­ка­ла­ся па­доб­ных узораў. Цяж­кая праца пе­рат­ва­ры­ла­ся ў вы­со­кае ма­стацтва. (70 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

По­яс­не­ние.

Вясна не за­пазнілася. Пры­гр­э­ла сакавіцкае со­ней­ка. Пайшоў дроб­ны до­жд­жык. За­буль­калі, за­спя­валі з па­гор­каў ручаі. Праз два тыдні ад снегу і знаку не за­ста­ло­ся. Зямля па­кры­ла­ся зелянінаю. Па раллі за­ска­калі гракі.

Ад­ной­чы раніцою я выйшаў з дому і падаўся ў лес. Каля пнёў на су­гр­э­ве цвіў пад­бел. Вы­лез­ла з нары і грэла пад сон­цам спіну яш­чар­ка. Вы­тырк­ну­ла з нары пысу ліса. Неба было чы­стае. Дзень абяцаў быць па­годлівым. (69 слоў)

Па­вод­ле Я. Га­лу­бовіча.

По­яс­не­ние.

Ціхі сон ночы вее над зямлёю. За­сну­ла поле пад чор­наю посцілкаю цемры. Стары лес пе­ра­с­таў хістац­ца і ма­ха­ць касма­тымі лапамі. Хаты па­та­нулі ў цем­на­це. Ціха і спа­кой­на. Люблю я ў такую ночку выйсці адзін на бераг во­зе­ра. Круг­лы месяц лье свой блед­ны свет на сон­ную зямлю. Во­зе­ра люст­рам ззяе на ме­ся­цы. Ты­сячы зорак лю­бу­юц­ца ў ім. Ёсць нешта дзіўнае і важ­нае ў гэтым спакоі лет­няй ночы. (68 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

У нашым двары расце шмат роз­ных дрэў. Ад­ной­чы тут пачуўся са­рочы гвалт. Я па­гляд­зеў і ўбачыў на ясені кар­шу­на. Сарокі з кры­кам пра­носіліся над дра­пежнікам. Рэд­кая птуш­ка ўра­ту­ец­ца ад гэ­та­га па­вет­ра­на­га пірата. Але ролі пе­ра­мяніліся. На гэты раз кар­шу­на ата­ка­валі сарокі. Яны вы­га­нялі яго са сваёй тэ­ры­то­рыі. Кар­шун не вы­тры­маў атакі сарок, уз­ля­цеў у па­вет­ра. Ён знік за высокім домам. Сарокі су­па­коіліся. У нашым двары зноў стала ціха. (70 слоў)

Па­вод­ле У. Шу­ля­коўскага.

По­яс­не­ние.

Во­сен­ню вавёркі кор­мяц­ца ар­э­хамі, рых­ту­ю­ць за­па­сы на зіму. Арэхі, жа­лу­ды вавёрка хавае ў дупле ста­ро­га дрэва. Пры­ня­се арэх ці жолуд і кіне ў дупло. Робіць яна кладоўкі і пад ка­ра­нямі дрэў. У такіх кладоўках вавёрка тры­мае толькі доб­рыя арэхі. Яна ўмее ад­розніваць арэх з доб­рым зер­нем.

Вавёрка на­рых­тоўвае сабе за­па­сы грыбоў. Яны сох­ну­ць на суч­ках дрэў. Зімой грыбы спатр­э­бяц­ца звяр­ку.

Вавёрка  — дбай­ная і кла­патлівая гас­пады­ня. (66 слоў)

Па­вод­ле В. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

Віхор на­ля­цеў на ліпку. Яна моцна за­шу­ме­ла. На зямлю па­сы­паліся зяр­няткі на­сен­ня. Вецер па­д­хапіў зяр­нят­ка і панёс. Ён гушкаў яго, круціў, а потым сціх. Па­ча­ло зяр­нят­ка па­да­ць. Моцна вьіця­ла­ся яно аб ка­мень на полі. Потым уба­чы­ла ў зямлі шчылінку. Скок­ну­ла ў яе, затаілася і за­сну­ла.

Спала зяр­нят­ка да вясны. Потым яно па­ча­ло вы­пус­ка­ць кар­э­нь­чык і па­рас­так. Прабіўся па­рас­так да свят­ла, убачыў лес. Вельмі яму тут спа­даб­а­ла­ся. (69 слоў)

Па­вод­ле Л. Ара­бей.

По­яс­не­ние.

Я сеў ад­па­чы­ць на па­ва­ле­ную сасну. Па­вя­ваў лёгкі вет­рык. У лесе рас­плы­ваўся ціхі шум. Каля вуха звінеў камар.

Над га­ла­вою тр­эс­ну­ла галінка. Я глянуў на дрэва. На сасне сяд­зе­ла вавёрка, тры­ма­ла ў лап­ках шыіпку. Нашы позіркі су­стр­эліся. Звя­рок адра­зу кінуў шыпіку, скок­нуў на су­сед­няе дрэва. Вавёрка за­бра­ла­ся на вер­шаліну сасны. Ад­туль яна па­ча­ла назіраць за мною.

Сонца павісла над лесам. У яго цёплых пром­нях па­за­лаціліся ства­лы дрэў. (70 слоў)

Па­вод­ле 3. Бяс­па­ла­га.

По­яс­не­ние.

Стаіць пры­го­жы дзень. Такія бы­ва­ю­ць звы­чай­на ў канцы жніўня. Над апус­це­лым полем уз­ля­та­ю­ць стайкі шпакоў. Зямля зда­ец­ца лёгкай, бяз­важ­кай. Яна дыхае цішынёй, спа­ко­ем. Добра відаць дрэвы на шляху, зуб­ча­сты край лесу. Тра­пе­чац­ца жоўты ліст на бліжняй бя­ро­зе. Вы­со­ка ў небе ляціць са­мот­ная павуцінка.

Над імша­ры­най узніма­ец­ца бусел, па­важ­на ляціць над полем. Міколка пазнае яго. Бусел жыве на ста­рой грушы каля хаты. Міколка ўзма­хвае сваім ко­шы­кам і вітае бусла. (70 слоў)

Па­вод­ле М. Лынь­ко­ва.

По­яс­не­ние.

Белыя грыбы рас­ту­ць у роз­ныя поры года. Яны часта не па­доб­ны адзін да ад­на­го. Пер­шымі ў чэрвені з’яўля­юц­ца ка­ла­савікі. Яны рас­ту­ць у час цвіцення жыта. Потым з па­чат­кам жніва ў барах вы­сы­па­ю­ць жніўнікі. А во­сен­ню грыбнікоў ра­ду­ю­ць пры­га­жу­ны ліста­паднікі.

Усе яны род­ныя браты. Але ад­розніва­юц­ца грыбы ко­ле­рам ка­пя­лю­шы­ка і па­ме­рам ножкі. У пер­шых баравікоў ка­пя­лю­шыкі і ножкі свет­ла­га ко­ле­ру. У во­сеньскіх баравікоў ка­рыч­не­выя або чор­ныя ка­пе­люшьі. (69 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

По­яс­не­ние.

Алеся вельмі любіла кветкі. У яе нават быў свой садок. У ім расло мно­ства роз­ных кве­так. А яшчэ Алеся любіла гляд­зе­ць на хмаркі. Яны да­га­нялі адна адну, мянялі форму і колер.

Дзяўчынка за­прык­меціла адну вясёлую хмар­ку. Яна заўсёды была па­доб­ная на квет­ку. Гэтая хмар­ка любіла кветкі. Кожны дзень яна ста­ра­ла­ся пра­ля­це­ць над сад­ком Алесі. Хмар­ка палівала садок цёплым до­жд­жы­кам. Таму кветкі ў садку дзяўчынкі былі самымі пры­го­жымі. (69 слоў)

Па­вод­ле А. Ко­зе­ла.

По­яс­не­ние.

Кож­нае лета я ад­па­чы­ваю ў бабулінай вёсцы. Якая дзівос­ная тут пры­ро­да! Сонца ўстае рана. Яго промні абуд­жа­ю­ць усё вакол. Па­чы­на­ю­ць ціўкаць птушкі. Пыр­ха­ю­ць ма­тылькі. 3 травы звісаюць кро­пелькі расы.

Дома заўсёды зна­ход­зяц­ца нейкія спра­вы. Я люблю хадзіць па ваду. Вада ў ка­лод­зе­жы чы­стая. А якая яна смач­ная! Раніцай у вёсцы шумна. Ноччу ўсё за­сы­нае. На неба вы­ходзіць жоўты месяц. Ён то ха­ва­ец­ца за хмарьц то зноў вы­плы­вае. (70 слоў)

Па­вод­ле К. Рад­зь­ко.

По­яс­не­ние.

Рабіну па­садзіў мой тата. Я вельмі люблю назіраць за ёй.

Вяс­ной яе блед­ныя пу­пышкі пе­рат­ва­ра­юц­ца ў лісце. Яно на­га­д­вае да­лонь ча­ла­ве­ка. У маі на дрэве з’яўля­юц­ца пух­на­тыя сук­вецці. Рабіна стаіць тады пры­го­жая, ура­чы­стая. Потым на­ды­ходзіць лета. За­мест сук­вец­цяў з’яўля­юц­ца гронкі ягад. Зялёныя ягады па­чы­на­ю­ць ру­жа­ве­ць, чы­рва­не­ць. У ве­расні рабіна шапаціць сухой лісто­тай. А гронкі чы­рван­ню га­ра­ць на сонцы. У ма­ра­зы ўспамінаюць пра рабіну вераб’і і сініцы. (68 слоў)

Па­вод­ле Т. Му­шын­с­кай.

По­яс­не­ние.

Жураўлі вельмі пры­го­жыя птушкі. Усе як адзін рос­лыя, дужыя, важ­ныя. Яны най­леп­шыя тан­цо­ры ў пту­шы­ным свеце. Асабліва хо­ра­ша жураўлі тан­цу­ю­ць на світанні. Збяруц­ца ў ка­ра­год і пус­ка­юц­ца ў скокі. А колькі ў тых ско­ках ве­ся­лосці!

Уба­чы­ць жураўлёў скла­да­на. Яны жы­ву­ць на глухіх ба­ло­тах. Гнёзды свае лад­зя­ць сярод травы, на сухіх кўпінах. Бацькі ву­ча­ць пту­ша­нят зна­ходзіць пад мохам чар­вя­коў, жучкоў, жабак.

Во­сен­ню гас­па­да­ры ба­лот­ных аб­ша­раў выпраўля­юц­ца ў далёкае па­да­рож­жа. (70 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

По­яс­не­ние.

Я ўбачыў птуш­ку. У яе была ма­лень­кая га­ла­ва на доўгай шыі. На га­ла­ве тыр­чалі ззаду пучкі пер’я. Яны былі па­доб­ныя на чор­ныя рожкі ці вушкі. Вакол шыі та­пы­рыўся каўнёр ры­жа­га ко­ле­ру. Шчокі, шыя і ніжняя част­ка ту­ла­ва былі белыя. Спіна ў птушкі бурая. Пляс­ка­тыя лапы былі без пла­ва­цель­ных пе­ра­по­нак. Шырокія паль­цы птушкі былі нібы аб­шы­ты ску­ра­нымі шмат­камі. Такіх лап, каўняра і рожкаў няма ў іншых пту­шак. Гэта была чомга. (69 слоў)

Па­вод­ле В. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

Чомга ад­розніва­ец­ца ад іншых пту­шак сваімі дзіўнымі звыч­камі. Яна пла­вае па вадзе з пту­ша­ня­тамі на спіне. Чомга нырае ў ваду разам з імі. 3 малымі на спіне птуш­ка можа ўзля­та­ць у па­вет­ра. Яна пе­ра­носіць сваіх пту­ша­нят вод­ным і па­вет­ра­ным шля­хам.

Жы­ву­ць чомгі парамі. 3 выраю яны вяр­та­юц­ца ў кра­савіку. Птушкі за­ста­юц­ца на Бе­ла­русі да ліста­па­да. Яны кор­мяц­ца дроб­най рыбай, на­ся­ко­мымі, жаб­камі. Чомга су­стра­ка­ец­ца на рэках і азёрах Да­лес­ся. (70 слоў)

Па­вод­ле В. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

Настаў студ­зень. Снег па­за­сы­паў кусты, замёў дарогі.

3 восені зуб­ра­ня пад­рас­ло, па­ду­ж­э­ла. Яно змяніла мы­ша­стую поўсць на бурую. На спіне з’явілася гарбінка. На лбе прар­э­заліся рожкі.

Стары зубр пачаў вучы­ць ма­ло­га здаб­ы­ва­ць сабе ежу. Ба­ць­ка наваліцца на рабіну, прыгнё дрэва да зямлі. Малы па­чы­нае аб’ядаць галіны.

Зуб­ра­ня любіла ду­жац­ца са ста­рым зуб­ром. Малы заўсёды па­чы­наў на­сту­па­ць. Ба­ць­ка ады­ходзіў, пад­да­ваўся, кідаўся наўцёкі. Тады зуб­ра­ня ра­дас­на бегла за ім. (69 слоў)

Па­вод­ле Я. Зазекі.

По­яс­не­ние.

Стаяў цёплы дзянёк. На зялёнай лугавіне каля доміка пасвіліся куры. Кот Вась­ка круціўся побач.

Бабка Ганна пра­ца­ва­ла на ага­ро­дзе. Дзед пайшоў на ры­бал­ку.

Рап­там ка­ме­нем зваліўся на лугавіну вялікі кар­шун. Ён схапіў чу­бат­ку і рвануўся ўгору. У Ваські за­гар­эліся вочы. Вы­ска­чылі з мяккіх лап вост­рыя кіпцюры. Кар­шун пакінуў ку­ры­цу, схапіўся з катом.

Хутка да месца бойкі пры­бег­ла бабка. Кар­шун ужо ляжаў на траве. Ба­бу­ля па­хваліла свай­го ры­жа­га ката. (70 слоў)

Па­вод­ле А. Якімовіча.

По­яс­не­ние.

Стар­э­нь­кая ба­буль­ка ста­я­ла на скры­жа­ванні дарог. Яна не­калькі разоў па­чы­на­ла пе­ра­ходзіць вуліцу. Але за­га­ра­ла­ся чы­рво­нае свят­ло. Ісці хутка ба­буль­ка не магла. Пе­ша­хо­ды спя­шаліся, не звяр­талі на яе ўвагі.

Хлоп­чык па­ды­шоў да скры­жа­ван­ня. Вочы яго спыніліся на по­стаці ба­булькі. Хлоп­чык узяў яе пад руку і павёў. Заміргаў зялёны агень­чык свят­ла і пагас. Яны ішлі па­ма­лень­ку далей. Ма­шы­ны не скра­нуліся з месца. Хлоп­чык перавёў ба­буль­ку цераз да­ро­гу, развітаўся з ёй. (69 слоў)

По­яс­не­ние.

Чыжыкі звілі сабе гняз­до на самай вы­со­кай яліне. Так заўсёды вілі гнёзды ўсе чыжы.

Чыж пры­носіў у дзюбе сухія галінкі, мох, павуцінне. Чы­жы­ха бу­да­ва­ла ма­лю­сень­кае, але дужа моц­нае гнязд­зеч­ка. Яна ма­ца­ва­ла пруткі павуціннем, вы­кла­да­ла яго сяр­эдзіну пухам.

Хутка ў гнязд­зе з’явіліся яечкі. Яны былі з цем­на­ва­тымі плям­камі і рыс­камі. Чы­жы­ха села на іх. Чыжык пры­носіў жонцы ееці, спяваў каля яе. Маці нікуды не ха­це­ла ля­це­ць. Яна вы­седж­ва­ла сваіх пту­ша­нят. (70 слоў)

Па­вод­ле А. Іва­ненкі.

По­яс­не­ние.

Ба­бу­ля раз­будзіла мяне рана. Я выбег на двор. На вуліцы было ціха.

Пас­ту­по­ва пачалі абуд­жац­ца птушкі. Пер­шымі за­цы­ры­калі на даху вераб’і. За­шча­бя­талі на пра­ва­дах ластаўкі. У лесе за хатай за­ку­ва­ла зя­зю­ля. На ліпе за­кле­ка­таў бусел. Вы­гля­нуў з дупла ста­рой грушы чорны шпа­чок. Вы­пырх­нуў з дупла, пры­масціўся на галінцы і за­спя­ваў.

Але рап­там у садзе азваўся са­ла­вей. Мяк­кая сяр­эбра­ная трэль рас­сы­па­ла­ся між яб­лынь. Яна за­глу­шы­ла га­ла­сы іншых пту­шак. (69 слоў)

Па­вод­ле В. Дайліды.

По­яс­не­ние.

Сонца садзіцца па­воль­на. На траву падае раса. Пас­ту­по­ва ха­лад­нее трава. Потым сонца зусім за­плы­вае за не­басхіл.

Вось у гэты час шчу­пак вы­ходзіць на па­ля­ван­не. Пільнае вока ры­ба­ка ня­стом­на сочы­ць за паплаўком. А ён гай­да­ец­ца, ва­ру­шыц­ца на вадзе. Туман гу­с­цее, ста­новіцца белым. Сядзіш на бе­ра­зе і не змарг­неш вокам. Ка­ма­ры звіняць каля вуха, але па­ва­ру­шыц­ца нель­га.

Рап­там па­пла­вок за­трымціць і за­ска­ча на вадзе. Гэта трапіў на кру­чок шчу­пак. (68 слоў)

Па­вод­ле В. Дайліды.

По­яс­не­ние.

Да­гляд­чык моцна пас­ту­каў у па­рож­няе вядро. Звы­чай­на пасля та­ко­га за­пра­ш­эн­ня да кар­му­шак беглі зубры. На гэты раз лес глуха маўчаў.

Толькі праз гадзіну пачуўся тупат. На па­лян­ку вый­ш­ла ча­ра­да зуброў. Іх было мала. Зубры ўхапілі трохі сена і за­спя­шаліся ў гуш­чар.

Да­гляд­чык пайшоў за імі. У за­расніках ён застыў ад здзіўлення. На па­ля­не цес­ным колам стаялі зубры. Яны цяг­нуліся пысамі да ма­лень­ка­га зуб­ра­няці. Зубры дыхалі на ма­ло­га, са­гра­валі яго. (70 слоў)

Па­вод­ле Я. Зазекі.

По­яс­не­ние.

Гр­э­бе­нем на­зы­ва­ю­ць лёгкую пласцінку з зубамі. Раней свой гр­э­бень быў у кож­най жан­чы­ны, дзяўчынкі. Яго бе­раглі як каштоўную рэч. Доўгія ва­ла­сы расчэ­свалі гр­э­бе­нем, за­пля­талі ў косы. Ка­роткія ва­ла­сы за­кол­валі шырокім гр­э­бе­нем. Ён упры­гож­ваў пры­чос­ку.

Гр­э­бень быў вя­до­мы і як му­зыч­ны інстру­мент. Умель­цы за­кла­д­валі ў яго па­лос­ку па­пе­ры і дзь­мулі. Па­пе­ра трым­це­ла. Ме­ла­дыч­ныя гукі мац­нелі, цешылі слых і душу. Пад гэту му­зы­ку хо­ра­ша гучалі жартоўныя песні. (66 слоў)

Па­вод­ле М. Маляўкі.

По­яс­не­ние.

Доб­рая ў ба­лот­най і вад­зя­ной жыўнасці варта. Кнігаўка не ха­ва­ец­ца і не ўцякае ад не­бяс­пекі. Яна го­лас­на па­пяр­эдж­вае ўсіх пра набліжэнне во­ра­га.

3 выраю кнігаўкі вяр­та­юц­ца ран­няй вяс­ною. На па­лет­ках, ба­ло­тах яшчэ ля­жы­ць снег. Гнёзды свае птушкі лад­зя­ць на кўпінах. Кнігаўкі  — кла­патлівыя і сме­лыя бацькі. Яны заўсёды аба­ра­ня­ю­ць ма­ленькіх пту­ша­нят. 3 на­хаб­нымі ва­ро­намі кнігаўкі вя­ду­ць па­вет­ра­ныя бойкі. Са­ба­ку пе­ра­ма­га­ю­ць хітрас­цю. Птушкі вы­му­ша­ю­ць яго да­га­ня­ць сябе, далей ад­вод­зя­ць ад пту­ша­нят. (70 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

По­яс­не­ние.

Жы­ву­ць ракі ў азёрах і рэках. Ха­ва­юц­ца ў нор­ках пад кар­чамі ці ка­мен­нем. Спа­жы­ва­ю­ць яны чар­вя­коў, дроб­ную вад­зя­ную жыўнасць, ма­лень­кую рыбку. Не даюць за­брудзіцца вадзе і гэтым пры­но­ся­ць ка­ры­с­ць.

У рака доўгія вўсы і сярдзітыя вочы. Клюшні ў яго па­доб­ныя на ка­вальскія абцугі. Поўзае, пла­вае рак га­ла­вой назад. Не­калькі разоў за лета ён ліняе. Пан­цыр ло­па­ец­ца. Тоўсты гас­па­дар вылазіць з яго. Потым цярпліва чакае ў нары з’яўлення новай во­праткі. (70 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

По­яс­не­ние.

Усе мы ка­ры­ста­ем­ся гадзіннікамі. Яны бы­ва­ю­ць роз­ныя. Самы маляўнічы гадзіннік пры­ду­маў шведскі батанік. Ву­чо­ны ў строгім па­рад­ку вы­садзіў на клум­бе роз­ныя кветкі. Яны па­каз­валі час. Спра­ва тут вось у чым. Кож­ная квет­ка ў пэўны час сутак расхінае пялёсткі.

Спа­чат­ку за­чы­рва­нее мак. Потым со­ней­камі зажаўцеюць дзь­му­хаўцы. У шэсць гадзін рас­крые блакітныя вочкі лён. За­га­рац­ца чы­рво­ныя гва­здзікі. У восем гадзін рас­кры­ец­ца вад­зя­ная лілія.

Але кве­тка­вы гадзіннік пра­цуе толькі ў со­неч­нае на­двор’е. (71 слова)

Па­вод­ле А. Жука.

По­яс­не­ние.

Стаяў ясны дзень. Слабы вет­рык гайдаў на галінках лісце. Рап­там па­ча­ло цям­не­ць. Толькі над лесам яшчэ зіха­це­ла со­ней­ка. Па шкле за­ба­ра­банілі пер­шыя кроплі даж­д­жу. Ка­рот­кая яркая ўспыш­ка асвяціла сад. Грым­нуў гром, рас­каціўся па двары зыч­ным зво­нам. Затым усё сціхла. На­вальніца памча­ла­ся далей. Хмара над нашым домам рас­па­ла­ся на дроб­ныя ’шматкі і сплы­ла за лес. Адзіным напамінам пра на­вальніцу застаўся 'зіхоткі зай­чык. Гэта быў адбітак сонца на люст­ра­най па­верхні лу­жы­ны. (70 слоў)

Па­вод­ле М. Гры­да­са­ва.

По­яс­не­ние.

Пры­го­жае імя далі нашы продкі гэта­му звяр­ку. Ды і сам ён вельмі пры­го­жы. На спіне ў ласкі ка­рыч­не­вае футра. На жывоціку яно белае. А зімой увесь звя­рок ста­новіцца белым.

Ад ласкі нівод­ная мыш не ўцячэ. Самая глы­бо­кая нара не ўратуе мышку. Ласка добра палюе на зямлі і ў норах. Сваё гняз­до звя­рок будуе ў дуп­лах ста­рых дрэў. Часам ён селіцца пад пад­ло­гаю ў хаце. Людзі рады та­ко­му су­се­ду. (70 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

По­яс­не­ние.

У маім двары ёсць кует дзядоўніку. Яго яшчэ на­зы­ва­ю­ць ло­пу­хам. Летам дзядоўнік цвіце малінавымі квет­камі. Тады да яго не пад­ступішся. Ён аба­вяз­ко­ва ўколе. Во­сен­ню дзядоўнік робіцца шэрым. На ім з’яўля­юц­ца ка­лю­чыя шарыкі. Я шмат разоў чапляўся за яго, вы­с­кра­баў ка­лючкі. Хацеў нават вы­ка­па­ць той куст.

Але ад­ной­чы зімой куст нібы расцвіў яркімі квет­камі. Толькі тыя кветкі пыр­халі і шча­бя­талі. Гэта шчыглы і снегіры абляпілі куст. Яны карміліся се­меч­камі дзядоўніку. (70 слоў)

Па­вод­ле В. Хо­мчанкі.

По­яс­не­ние.

Дзень выдаўея цёплы, лас­ка­вы. Шчыра ўсміха­ец­ца з неба вес­на­вое со­ней­ка. Бя­гу­ць, пе­ра­звонь­ва­юц­ца з др­э­вамі і ку­стамі ру­чайкі. А лес ша­по­ча, звініць, спя­вае! Усе гукі зліва­юц­ца ў адзін ка­зач­ны хор.

У такі час цяжка ўсёдзець дома. Хо­чац­ца пас­лу­ха­ць га­ла­сы вяс­но­вых пту­шак, па­лю­ба­вац­ца пер­шымі квет­камі.

Уз­го­рак усы­па­ны блакітна­ва­тымі пра­лес­камі. Кветкі ства­ра­ю­ць ка­зач­ны ма­лю­нак вялікага ды­ва­на з пра­ле­сак. На душы ста­новіцца лёгка і свет­ла ад су­стр­эчы з блакітным дзівам. (68 слоў)

Па­вод­ле У. Шай­да­ва.

По­яс­не­ние.

Бе­ла­рускі лес ба­га­ты на дары пры­ро­ды. За­ла­цяц­ца на сонцы !кра­мя­ныя баравікі. У аеінніку чы­рва­не­ю­ць ша­пачкі падасінавікаў. У бяр­эзніку вы­гля­да­ю­ць з травы абабкі. Друж­най ся­мей­кай збіва­юц­ца ў цесны'гурт жоўтыя, чы­рво­ныя, сінія, зялёныя еы­ра­ежкі. Быц­цам сама вясёлка рас­фар­ба­ва­ла іх у свае ко­ле­ры.

Але не ўсе грыбы можна есці. Ёсць сярод іх ядавітыя. Не спя­шай­це­ся класці ў кошык не­вя­до­мы грыб. Лепш звяр­нуц­ца па да­па­мо­гу да да­ро­с­лых. (66 слоў)

Па мат­э­ры­я­лах часопіса «Вясёлка».

По­яс­не­ние.

У ціхі со­неч­ны дзень я сабраўся па журавіны. 3 нізіны па­цяг­ну­ла вільгот­ным па­вет­рам. Тут ля­жа­ла цёмнае ба­ло­та.

У пром­нях сонца бліснулі чы­рво­ныя агень­чыкі журавін. Яны нібы ку­па­юц­ца ў пром­нях ве­раснёўскага сонца. Чы­рво­нымі ліхта­ры­камі бу­ду­ць гар­эць яны да са­ма­га снегу.

Кожны дзень на ба­ло­та пры­ля­та­ю­ць шпакі, драз­ды, сойкі. Яны лю­бя­ць ла­са­вац­ца яга­дамі. А потым ся­ду­ць на голлі і спя­ва­ю­ць пе­сень­ку ла­год­на­му со­ней­ку і шчодра­му ве­рас­ню. (66 слоў)

Па­вод­ле М. Бусь­ко.

По­яс­не­ние.

Спее на палях за­ла­тая зба­жы­на. У садах наліва­юц­ца со­неч­ным сокам раннія яблыкі. Ду­х­мя­на цвітуць ліпы. Ад іх і пай­ш­ла назва дру­го­га лет­ня­га ме­ся­ца.

Ліпень за­пра­шае ў лес. Тут можна назбіраць у вяд­зер­ца са­лодкіх і ду­х­мя­ных ягад. Ад за­хап­лен­ня нават вочы раз­бя­га­юц­ца! Суніцы, чарніцы, маліны так і про­сяц­ца ў кошык. Іх лаш­ча­ць со­неч­ныя промні. Кож­ная ягад­ка быц­цам усміха­ец­ца со­ней­ку і дзя­куе яму за кло­пат. (65 слоў)

Па мат­э­ры­я­лах часопіса «Вясёлка».

По­яс­не­ние.

Летам доўга ста­я­ла спя­кот­нае на­двор’е. А дома су­ма­ваў па­ра­сон. Ён кожны дзень чакаў до­жд­жы­ку. Ад­ной­чы змарыў яго са­лодкі сон. У сне і зда­рыліся з па­ра­со­нам дзіўныя пры­го­ды. Быц­цам вы­ска­чыў ён праз ад­чы­не­нае акно на!па­дво­рак. Вецер па­д­хапіў яго і памчаў па свеце. Пры­зямліўся па­да­рожнік на грыб­ную па­лян­ку. Як многа па­ра­сон­чы­каў убачыў ён побач!

I тут па­ра­сон прач­нуўся. На вуліцы па­чы­наўся дождж. Нар­э­шпе па­ра­сон спатр­эбіцца свай­му гас­па­да­ру. (69 слоў)

Па­вод­ле С. Ва­лод­зькі.

По­яс­не­ние.

Пет­рык вы­кон­ваў та­та­ва да­руч­эн­не. Па­дво­рак зарос тра­вой, а каля ага­род­жы раз­расліся кусты. Гэтыя кусты каля су­сед­ска­га плота і вы­ся­каў Пет­рык.

Рап­там хлоп­чык заўважыў два ма­ленькія клёнікі. Яны раслі побач, былі не­вы­сокімі і то­ненькімі. Пеця аку­рат­на высек вакол іх кусты, пры­б­раў ла­мач­ча. Цяпер клёнікі цяг­нуліся кож­най галінкай утору. Яны ша­па­целі лісткамі, дзя­ка­валі за шчыры кло­пат. А Пет­рык ра­да­ваўся, што заўважыў іх. Няхай дрэўцы рас­ту­ць на волі, набіра­юц­ца сілы. (69 слоў)

Па­вод­ле М. Слівы.

По­яс­не­ние.

Ад­ной­чы сказаў Стасік, што ён самы дужы на свеце. Здзівіўся дзя­ду­ля. А Стасік падняў вялікі ка­мень і перанёс яго ад ганка да плота. Але дзя­ду­ля толькі ўсміхнуўся. Стасік нават пакрыўдзіўся на яго. Чаму дзед не ве­ры­ць яму?

Дзя­ду­ля падвёў Стасіка да тр­эш­чынкі на ас­фаль­це. Прыглёдзеўся хлоп­чык. А гэта зялёны па­рас­так прабіў ас­фальт і цяг­нец­ца да сонца. Стасік усё зра­зу­меў. Доўга са здзіўлен­нем ён гляд­зеў на па­рас­так. (69 слоў)

Па­вод­ле Я. Рад­кевіча.

По­яс­не­ние.

Сіні зва­но­чак жыў пад елач­кай каля дарогі. Болын за ўсё на свеце любіў ён спя­ва­ць. Але га­ла­сок у яго быў яшчэ ціхі і слабы. Яго песні чула толькі ма­лень­кая елач­ка. Зва­ноч­ку вельмі ха­це­ла­ся хут­ч­эй вы­расці.

Ад­ной­чы на небе з’явілася шэрая хмар­ка. На зямлю паліўся цёплы до­жд­жык. Пад­рос сіні зва­но­чак. Ён за­спя­ваў сваю самую любімую песню. Яго пачулі і лес, і поле, і людзі, і сонца. (67 слоў)

Па­вод­ле А. Зайкі.

По­яс­не­ние.

Было гэта летам. Па­чы­на­ла­ся няд­зе­ля* дзень мірнай цішыні. Адгіачы­валі сем’і ка­ман­дзіраў, воіны па­гранічнай кр­эпасці. Моцна спалі дзеці.

Фа­шы­сты аб­ру­шылі на Бр­эсн­кую кр­эпас­ць во­г­нен­ную лавіну. Яны на­вя­залі нашай краіне вайну. Амаль месяц байцы кр­эпасці адбівалі жорсткія атакі во­ра­га. Яны зма­галіся да апош­ня­га па­тро­на, да апош­ня­га сал­да­та.

Кожны год з усіх куткоў краіны да Бр­эсц­кай кр­эпасці ідуць людзі. Яны ня­су­ць кветкі, вы­каз­ва­ю­ць сваю любоў і па­ва­гу аба­рон­цам бес­смя­рот­на­га гарнізона. (68 слоў)

Па­вод­ле У. Ліпска­га.

По­яс­не­ние.

Во­зе­ра Нарач лічыцца жам­чу­жы­най Бе­ла­русі. Чы­стае неба адбіва­ец­ца ў яго праз­ры­стай вадзе. Сонца цэлымі днямі пазірае ў на­ра­чан­с­кае люст­ра. Начамі ў ім лю­бу­юц­ца на сябе зоркі. Бераг во­зе­ра вар­ту­ю­ць сосны. Майскімі днямі каля На­ра­чы ку­ку­ю­ць зязюлі. Шмат каля во­зе­ра салаўёў. Як яны лю­бя­ць спя­ва­ць у маі! Цудоўныя ме­ло­дыі іх спеваў пе­ра­ля­та­ю­ць праз усю Нарач.

Хто хоць раз па­бы­ваў на во­зе­ры Нарач, той палюбіць яго на ўсё жыццё. (69 слоў)

Па­вод­ле У. Ліпска­га.

По­яс­не­ние.

Ішоў пяты дзень вайны. Вораг лю­та­ваў. Гарэлі га­ра­ды і вёскі. Капітан Мікалай Га­стэ­ла ат­ры­маў за­дан­не раз­бамбіць тан­ка­вую ка­ло­ну фа­шы­стаў.

3 аэра­д­ро­ма ўзля­целі самалёты. Па шашы па­воль­на паўзла ка­ло­на ня­мецкіх танкаў. На іх па­сы­паліся бомбы. Цяж­кае за­дан­не было вы­ка­на­на. Але по­лы­мя ахапіла самалёт. За­ста­ва­ла­ся адно імг­нен­не на роз­дум. Мікалай Га­стэ­ла накіраваў па­ла­ю­чы самалёт на ва­ро­жыя танкі.

Да помніка муж­на­му экіпажу людзі часта пры­но­ся­ць кветкі. (65 слоў)

Па­вод­ле У. Ліпска­га.

По­яс­не­ние.

У няд­зе­лю за­прасіла каза сяброў на вяч­э­ру. Пер­шай у госці завітала ку­ры­ца. Яна пры­нес­ла ў па­да­ру­нак пшанічнае зерне. Прый­ш­ла кошка са збан­ком смя­та­ны. Са­бач­ка прынёс казе смач­ную кост­ку.

Гас­пады­ня паклікала гас­цей за стол, па­да­ла аха­пак любімага сена.

Клю­ну­ла курка сена і стала есці пшанічныя зяр­няткі. Пас­пы­та­ла кошка сена і па­ча­ла лізаць смя­та­ну. Па­ню­хаў сена са­бач­ка і заняўся кост­каю. Па­гляд­зе­ла каза на гас­цей і з’ела ўсё сена. Вось дык па­ча­е­ту­нак! (70 слоў)

Па­вод­ле В. Сямёнавай.

По­яс­не­ние.

Ці заўважалі вы пры­га­жос­ць лет­ня­га ве­ча­ра? Усюды кла­дуц­ца цені. Со­неч­ныя промні асвят­ля­ю­ць і па­бу­до­вы, і дрэвы, і жыта ў полі. Жа­ва­ра­нак апус­ка­ец­ца з вышыні, *тра­пе­чац­ца нізка над га­ла­вою. Ён ужо ад­чу­вае блізкі на­ды­ход ночы.

Дзяўчаты вяр­та­юц­ца з поля з бу­ке­тамі. А ў бу­ке­тах сінія зва­ночкі, жоўтая медуніца, га­ро­шак.

Сонца ўжо сха­ва­ла­ея за не­басхіл. Яно шле развіталь­нае свят­ло. У небе вы­со­ка за­гар­э­ла­ся, заміргала зорка. Дзень скон­чыўся. (67 слоў)

Па­вод­ле М. Луп­ся­ко­ва.

По­яс­не­ние.

Хто не ведае во­жы­ка? Вось дык дзіўны шавец! На спіне шмат іголак, а шыць не ўмее.

Жыве вожык ва ўсіх мясцінах нашай Бе­ла­русі. Яго можна су­стр­эць у садзе, парку, каля хлява свой­скай жывёлы. Вожык не епя­ша­ец­ца ўця­ка­цьА калі су­стр­эць яго на сця­жын­цы. Звя­рок на­та­пы­ры­ць свае вост­рыя ка­лючкі і сярдзіта пы­х­кае. А пасля згор­нец­ца ў клу­бок. Не шмат знойдзец­ца ахвотнікаў па­гу­ля­ць з такім ка­лю­чым мячы­кам. (65 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

По­яс­не­ние.

Жылі на свеце брат і сяст­ра. Брат быў га­варкі і ру­жо­ваш­чокі. А сяст­ра смуг­ля­вая і маўклівая. Спа­чат­ку яны жылі друж­на. А потым па­сва­рыліся, пе­рас­талі су­стра­кац­ца. Прыйдзе брат, со­ней­ка з сабою пры­вяд­зе. А сяст­ра ўцячэ, сха­ва­ец­ца. Людзі пра­чы­на­юц­ца, за працу бяруц­ца. Праз нейкі час сяст­ра прых­одзіць. Зоркі на небе за­паль­вае. Над зямлёй месяц з’яўля­ец­ца. А людзі спаць кла­дуц­ца. Як за­ву­ць брата і сяст­ру? Гэта дзень і ноч. (67 слоў)

Па­вод­ле Р. Бен­зе­ру­ка.

По­яс­не­ние.

Паспелі ду­х­мя­ныя суніцы. Алесь, Міколка і Ягор­ка са­браліся ў лес. Як хо­чац­ца пас­пы­та­ць смач­ных ягад! Алесь збірае суніцы ў ла­зо­вы кошык. Міколка ас­ця­рож­на скла­д­вае іх у кішэню. Малы Ягор­ка кідае ягадкі ў роцік.

Вяр­та­юц­ца хлоп­чыкі дамоў. Алесь прынёс маме поўны кошык суніц. У Міколкі ат­ры­ма­ла­ся ду­х­мя­нае пюрэ ў кішэні. А ў ма­лень­ка­га Ягоркі пра ягады на­га­д­валі толькі ліпкія шчочкі. Усміхну­ла­ся ма­ту­ля, пры­туліла да сябе сыноў. Кож­най спра­ве вучыц­ца трэба. (70 слоў)

Па­вод­ле А. Ваш­чанкі.

По­яс­не­ние.

Ішоў урок чы­тан­ня. Настаўніца пра­па­на­ва­ла вуч­ням па­раз­ва­жа­ць, чаму яны лю­бя­ць сваіх ма­туль.

Дзеці за­ду­маліся. У Пет­ру­ся мама  — док­тар. Ён любіць маму за вы­ра­та­ван­не люд­зей. У Над­зейкі ма­ту­ля пра­цуе настаўніцай. Яна вучы­ць дзя­цей чы­та­ць і пісаць. Зіна любіць маму за смач­ныя абеды. У кож­най мамы свая ка­рыс­ная праца. Ці за гэта лю­бя­ць іх дзеці?

Да­па­маг­ла ад­ка­за­ць дзе­цям Ганнач­ка. Яна на­помніла ўсім пра маміну пяш­чо­ту і кло­пат. (67 слоў)

Па мат­э­ры­я­лах часопіса «Вясёлка».

По­яс­не­ние.

Мама вы­сы­па­ла на та­лер­ку са­лод­кае пяч­эн­не. Ба­бу­ля пад­рых­та­ва­ла спо­дачкі і кружкі. Ва­лод­зя і Міхась улад­ка­валіся за ста­лом. Хлоп­чыкі пачалі дзяліць пяч­эн­не на дзве роўныя кучкі. Як смач­на было бра­там есці пяч­эн­не з чаем! Кучкі пяч­эн­ня хутка змян­шаліся. Мама і ба­бу­ля маўчалі. Пры­сма­каў болып не за­ста­ло­ся. Хлоп­чыкі за­да­во­ле­на выйшлі зіза стала. Міхась зірнуў на ма­ту­лю. Яна мя­ша­ла лыж­кай не­кра­ну­ты чай. А ба­бу­ля за­ду­мен­на жа­ва­ла ска­рынач­ку чор­на­га хлеба. (67 слоў)

Па­вод­ле В. Асе­е­вай.

По­яс­не­ние.

У вялікім го­рад­зе з по­спе­хам вы­сту­паў зна­каміты цыр­ка­вы ар­тыст. Ён пад му­зы­ку вы­кон­ваў скла­да­ныя прак­ты­ка­ванні на кані. Пасля вы­ступ­лен­ня на арэне за­ста­ва­ла­ся нібыта згуб­ле­ная ср­эб­ная пад­ко­ва.

Знай­сці пад­ко­ву заўсёды лічы­ла­ся до­брай прык­ме­тай. I гэты не­звы­чай­ны па­да­ру­нак ар­тыст пад­носіў са­ма­му ўважліваму гле­да­чу.

А як па­ра­да­ва­ць дзя­цей? Ар­тыст пад­рых­та­ваў хлоп­чы­кам і дзяўчын­кам цыр­ка­вое вы­ступ­лен­не поні. Ср­эб­ная падкоўка поні даста­ва­ла­ся таму ма­лень­ка­му гле­да­чу, які яе заўважыў. (65 слоў)

Па­вод­ле I. Шах­рая.

По­яс­не­ние.

Ад­ной­чы ве­ча­рам дзя­ду­ля га­та­ваў чай. Рап­там чайнік выслізнуў з яго рук і разбіўся. Гэта быў любімы чайнік бабулі. Яна за­смуцілася. Дзя­ду­ля дастаў з шафы іншы чайнік. Ён быў чы­рво­ны ў белыя га­ро­шынкі. Ба­бу­ля пад­ня­ла кры­шач­ку чайніка і здзівілася. На донцы чайніка спала божая кароўка. Не­калькі хвілін уся сям’я раз­гля­да­ла жучка. Дзя­ду­ля апусціў кры­шач­ку і ас­ця­рож­на пас­тавіў чайнік на паліцу. Так усю зіму ў чайніку спала лета. (69 слоў)

Па­вод­ле Т. Па­на­ма­ро­вай.

По­яс­не­ние.

У лесе было вельмі ціха. Сва­волілі толькі малыя зве­ра­ня­ты. Да­ро­слыя звяры су­па­кой­валі іх. Яны па­пяр­эдж­валі ма­лы­хА што хутка зда­рыц­ца дзіва. Дзіця­ня­ты прыціхлі, аг­лед­зеліся, пры­слу­халіся. У хуткім часе ўсе ўбачылі на шэрым дрэве зялёны лісцік. Ён нясме­ла вы­гля­даў з ду­х­мя­най пу­пышкі дрэва. I зве­ра­ня­ты ўсё зра­зу­мелі. Вось чаму ў лесе па­на­ва­ла не­звы­чай­ная цішыня. Усе чакалі на­ра­дж­эн­ня пер­ша­га ліста. Гэта і ёсць вес­на­вое дзіва лесу. (65 слоў)

Па­вод­ле Г. Цы­фе­ра­ва.

По­яс­не­ние.

Васілёк рэдка бывае без за­нят­ку. Бяр­эц­ца за ўсё ён з ахво­тай, але не да­водзіць спра­вы да канца.

Ад­ной­чы хлоп­чык вы­ра­шыў па­садзіць пад акном бя­роз­ку. Тата да­па­мог яму пад­рых­та­ва­ць дрэўца. Не­па­далёку сябры Васілька гулялі ў фут­бол. Хлоп­чык амаль забыўся пра бя­роз­ку.

Тата рас­тлу­ма­чыўі што ў бя­розкі вы­сахне кар­энн­вл. калі не па­садзіць яе зараз. Хлоп­чык давёў па­ча­тую працу да канца.

Вяс­ной бя­роз­ка моцна ўчапілася ка­ра­нямі за зямлю і за­шу­ме­ла ма­ла­дым лісцем. (70 слоў)

Па­вод­ле М. Га­молкі.

По­яс­не­ние.

Ці мо­гу­ць фарбы быць ха­лод­нымі і цёплымі? Ма­стакі на­зы­ва­ю­ць блакітную, сінюю і фіяле­та­вую фарбы ха­лод­нымі. Жоўтую, чы­рво­ную і аран­жа­вую яны лічаць цёплымі.

Цёплымі фар­бамі можна на­ма­ля­ва­ць іскры­стае по­лы­мя, пяш­чот­нае со­ней­ка, жоўцень­кае ку­ра­нят­ка. Ха­лод­ныя ко­ле­ры да­па­мо­гу­ць на­ма­ля­ва­ць па­хмур­ны дзень, во­сеньскі дождж. Але на ма­люн­ку ў спя­кот­ны дзень мо­гу­ць з’явіцца сінія цені. Гэта ма­стакі пра­цу­ю­ць і цёплымі, і ха­лод­нымі фар­бамі разам.

Па­чуццё ко­ле­ру вельмі патр­эб­на сапраўднаму ма­ста­ку. (66 слоў)

Па мат­э­ры­я­лах часопіса «Вясёлка».

По­яс­не­ние.

Чароўная па­лач­ка ў каз­ках да­па­ма­гае ад­быц­ца дзіву. Ты хочаш мець сваю чароўную па­лач­ку? Тады вазьмі чароўнае па­ле­на, адкалі ад яго’тр­эс­ку. А пасля ад­шчапі ад яе чароўную па­лач­ку.

Але ці ёсць у цябе чароўнае па­ле­на? Тады па­шу­кай чароўную па­лач­ку сярод звы­чай­ных рэчаў вакол еябе. Чароўнымі мо­гу­ць стаць швей­ная іголка, ка­ля­ро­выя алоўкі, пэн­дзлік. Ва ўмелых руках яны пе­рат­ва­ра­юц­ца ў чароўную па­лач­ку. Цудоўныя вы­ра­бы пра­цавітых рук ства­ра­ю­ць сапраўднае дзіва. (69 слоў)

По­яс­не­ние.

Сакавік на­зы­ва­ю­ць раніцай вясны. Па­вет­ра напаўня­ец­ца не­звы­чай­най све­жас­цю. Абуд­жа­юц­ца, наліва­юц­ца сокам дрэвы. Пер­шымі пра­чы­на­юц­ца клёны і бя­розкі. Хутка на­бу­ха­ю­ць пу­пышкі. На вер­бах ужо заблішчалі пу­шы­стыя коцікі. Арэшнік упры­го­жыўся жоўтымі за­вушніцамі.

У сакавіку вяр­та­юц­ца з выраю птушкі. Наш слых лаш­чы­ць звон­кая песня жаўрука. Ён вітае вес­на­вое абуд­ж­эн­не пры­ро­ды. Шпак спя­вае на ўсё поле вясёлыя песні. Роз­ныя га­ла­сы чу­юц­ца ў на­ва­коллі. Усё спя­вае і ра­ду­ец­ца. (65 слоў)

Па­вод­ле I. Ма­рачкінай.

По­яс­не­ние.

У чэрвені на па­лян­ках паблісква­ю­ць ду­х­мя­ныя суніцы. Іх на­зы­ва­ю­ць хітрымі ягад­камі. Суніцы лю­бя­ць ха­вац­ца пад лісцікі.

Хутка ў сас­но­вым бары пас­пя­ва­ю­ць чарніцы. Гэта цёмныя ягады з сінім ад­цен­нем. Сле­дам за чарніцамі ў сяр­эдзіне ліпеня ру­жа­ве­ю­ць маліны. Яны ча­ру­ю­ць і пахам, і сма­кам, і ко­ле­рам. Але ад­шу­ка­ць іх нялёгка. Вы­со­ка ўзняліся гу­стыя кусты малінніку. Яны нібы ха­ва­ю­ць сваё ба­гац­це. Летам лес на­га­д­вае ягад­нае цар­ства. (65 слоў)

Па­вод­ле I. Ма­рачкінай.

По­яс­не­ние.

Кра­савік на­зы­ва­ю­ць сяр­эдзінай вясны. Знікаюць апошнія плямкі снегу. На рэках пра­ця­г­ва­ец­ца раз­воддзе. Зацвітае пад­бел. Яго залацістыя кветкіі быц­цам со­ней­кЭі асвят­ля­ю­ць па­горкі. Праз тыд­зень па­чы­на­ю­ць кра­са­ва­ць пра­лескі. Зялёным ды­ва­ном па­кры­ва­юц­ца палі і лугі. Ажы­вае пасля зімо­ва­га сну вес­на­вы лес. 3 раніцы да ве­ча­ра стаіць тут пту­шы­ны гоман. 3 кож­ным днём ба­га­цее пту­шы­нае цар­ства. На азёрах і са­жал­ках па ве­ча­рах чу­юц­ца кан­ц­эр­ты жаб. Са­гр­этыя лас­ка­вым сон­цам ма­тылькі вітаюць вясну. (68 слоў)

Па­вод­ле I. Ма­рачкінай.

По­яс­не­ние.

Прый­шоў чэрвень. Ён ад­чы­няе дзве­ры ў лета. У чэрвені со­ней­ка ўзніма­ец­ца ў неба вельмі вы­со­ка. Яно па­сы­лае на зямлю шмат цяпла. Аднак гэты месяц ба­га­ты на не­ча­ка­ныя пры­род­ныя з’явы. Часам зда­ра­юц­ца моц­ныя вятры, засухі і ліўні, нач­ныя за­ма­разкі.

Лугі ў чэрвені на­га­д­ва­ю­ць стра­ка­ты дыван. Цвітуць ра­монкі, не­за­будкі, смолкі, ва­лошкі, ка­ню­шы­на. На палях кра­суе ма­ла­дое жыта. У лесе вы­рас­та­ю­ць летнія грыбы. Іх на­зы­ва­ю­ць ка­ла­савікамі. На ляс­ных па­лян­ках спе­ю­ць пер­шыя суніцы. (70 слоў)

Па­вод­ле I. Ма­рачкінай.

По­яс­не­ние.

Прый­шло лета, пры­нес­ла з сабой цёплае на­двор’е. Пад­рас­ла, налілася сокам ма­ла­дая траўка.

3 ве­ча­ра дзя­ду­ля з Паўлікам пачалі рых­та­вац­ца да се­на­ко­су.

Раніцай узяліся яны за працу. Добра косіць дзя­ду­ля! Унуку так­са­ма за­ха­це­ла­ся пас­пра­ба­ва­ць. Пачаў ён касіць траву. Але каса ўра­за­ец­ца ў зямлю. За­смуціўся Паўлік, ледзь не за­пла­каў. Дзя­ду­ля су­па­коіў яго і на­вучыў граб­лямі разбівацьіпра­ко­сы травы. Гэта ра­бо­та добра ат­ры­ма­ла­ся ў Паўліка. Як хо­ра­ша на се­на­ко­се! (67 слоў)

По­яс­не­ние.

За вёскай чуліся вясёлыя песні. Спя­валі дзяўчаты і хлоп­цы. Яны са­браліся на Ку­пал­ле.

Ночіахінула бераг ляс­но­га во­зе­ра. У небе зіхацелі яркія зоркі. На пя­с­ча­ным бе­ра­зе гар­э­ла вялікае вогнішча. Яго чы­рво­нае по­лы­мя адбіва­ла­ся ў роўнай вод­най гладзі. Праз агонь ска­калі хлоп­цы і дзяўчаты. Было ве­се­ла і хо­ра­ша. Дзяўчаты пус­калі вянкі на ваду. Хутка прай­ш­ла лет­няя ноч. Усе на­гу­ляліся і ра­зышліся. Стала ціха на ляс­ным во­зе­ры. (65 слоў)

Па­вод­ле А. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

На школь­ны ранішнік са­браліся да­ро­слыя і дзеці. Ён быў пры­све­ча­ны бе­ла­рус­кай паэзіі. Мы ўсе ста­ран­на рых­та­валіся да свята. На сце­нах ак­та­вай залы віселі парт­р­эты бе­ла­рускіх май­ст­роў слова. На ранішніку гучалі творы вя­до­мых бе­ла­рускіх паэтаў Янкі Ку­па­лы і Якуба Ко­ла­са. Але ўсе былі ўра­жа­ны вы­ступ­лен­нем Свят­ла­ны з на­ша­га класа. Яна пра­чы­та­ла свой верш пра род­ную вёсачку. У ім га­ва­ры­ла­ся пра доб­рых і шчы­рых ад­на­вяс­коўцаў. (65 слоў)

Па­вод­ле А. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

Мы ўзышлі на мост над вуліцаю Нямігай. Унізе бяс­кон­цай ча­ра­дой беглі лег­ка­выя і гру­за­выя аўтамабілі, аўто­бу­сы, тра­лей­бу­сы. Яны на нейкі мо­мант хаваліся пад ма­стом. Потым вы­язд­жалі з дру­го­га боку. Каля самай Свіслачы згру­васціліся двух­па­вяр­хо­выя да­мочкі Тра­ец­ка­га прад­мес­ця. Яны па­фар­ба­ва­ныя ў роз­ныя ко­ле­ры і здалёк зда­валіся ца­цач­нымі. 3 дру­го­га боку Нямігі высіўся галоўны храм Бе­ла­русі. Па ўсім на­ва­коллі раз­носіўся велічны і пра­цяж­ны гук яго званоў. (65 слоў)

Па­вод­ле А. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

Пад сце­намі кня­жа­га замка гаманіў, мітусіўся кірмаш. Ішоў бойкі ган­даль. Людзі аб­мень­валіся та­ва­рамі. Кру­гом стаялі вазы. I чаго толькі на іх не было! Пе­ка­ры за­пра­шалі люд­зей па­каш­та­ва­ць са­лодкіх пернікаў. Шаўцы па­раз­ве­швалі су­кенкі і галаўныя ўборы. 3 бліжэй­шых вёсак людзі пры­везлі мёд, збож­жа, ма­ла­ко, смя­та­ну, масла. Ска­ма­рохі ста­раліся пад­ня­ць на­строй люд­зей. Ганд­ля­ры заклікалі да сябе па­купнікоў. Яны хацелі пра­да­ць свой тавар. А вось па­купнікі на­бы­валі толькі не­аб­ход­нае. (68 слоў)

Па­вод­ле А. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

Усюды па зямлі па­раскідаліся во­бра­зы род­на­га краю. Ран­кам яны за­кры­ва­юц­ца лёгкім ту­ма­нам. Ён вісіць блакітнаю стуж­каю над по­пла­вам. На по­пла­ве па­суц­ца коні. За по­пла­вам чар­не­ю­ць ба­родкі хваёвага лесу. Не­калькі ста­рых сосен стаіць на­вод­шы­бе ад лесу. Іх аблю­ба­валі ва­ро­ны. Кожны ранак яны адны з пер­шых па­да­ю­ць свае га­ла­сы. Кры­ча­ць на ўсё на­ва­кол­ле. Неўза­ба­ве на зямлю ўпалі пер­шыя со­неч­ныя промні. Род­ныя во­бра­зы ажылі і за­ва­ру­шыліся. (66 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

Во­сен­ню тата прывёз тры галінкі з вузкімі лісцікамі. Гэта была абляпіха. Ён узяў рыдлёўку, вы­ка­паў ямкі. Паўлік пад­т­рымліваў галінкі. Тата пры­сы­паў іх зямлёй. Галінкі пры­це­ру­шылі сухім лісцем. Так яны зімой не вы­мерз­ну­ць.

Вяс­ной абляпіха раз­расла­ся. У канцы на­ступ­на­га лета Паўлік убачыў на галінках аран­жа­выя ягады. Як яны густа абляпілі дрэўцы! Перад ад’ездам у горад Паўлік на­шчы­паў кошык ягад. 3 абляпіхавых ягад можна рабіць масла і лячы­ць ранкі, апёкі. (69 слоў)

Па­вод­ле М. Даніленкі.

По­яс­не­ние.

Наша ра­чул­ка зусім ма­лень­кая. Спя­кот­най парою яна мес­цамі пе­ра­сы­хае. Толькі вераб’ю папіцца. Аднак ры­ба­кам ёсць дзе з ву­дач­камі час пабавіць. У ямках вод­зяц­ца акунькі, пло­тачкі, пяч­ку­ры.

Каля вёскі раку пе­ра­га­радзілі плацінай. Утва­ры­ла­ся вялікае во­зе­ра. У вярхоўі яно за­ра­ело аерам і ку­стамі. У гэтым глухім і ціхім к утку вод­зяц­ца дзікія качкі, ба­лот­ныя ку­рачкі. Каля плаціны вада чы­стая. У спёку добра можна вы­ку­пац­ца і па­за­га­ра­ць на жоўтым пя­соч­ку. (67 слоў)

Па­вод­ле Р. Ігна­ценкі.

По­яс­не­ние.

На бе­ла­рускіх вадаёмах бабры су­стра­ка­юц­ца вельмі часта. Жы­ву­ць яны цэлымі сем’ямі. Кож­ная сям’я мае свой участак. На гэтым участ­ку раз­мяш­ча­ец­ца ба­бро­вае паселішча. Норы, ка­на­лы, плаціны бу­ду­юц­ца ўсёй сям’ёй. Асабліва ста­ран­на бабры ўзвод­зя­ць свае хаткі. Тут яны жы­ву­ць і ха­ва­юц­ца ад дра­пежнікаў.

Часам не­калькі хатак зна­ход­зяц­ца блізка адна каля адной. Гэта ма­ла­дыя бабры аддзяліліся ад ба­ць­коў і жы­ву­ць па су­сед­стве. Такія групы паеелішчаў на­зы­ва­ю­ць ба­бро­вымі калоніямі. (66 слоў)

Па­вод­ле В. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

Арлан па­воль­на рас­правіў крылы і цяжка ўзняўся з дрэва. Ён пас­ту­по­ва пачаў набіраць вы­шы­ню. Крылы па­ды­малі яго ўсё вышэй і вышэй. Арлан рабіў у па­вет­ры круг за кру­гам. Кожны круг рабіўся ўсё шы­р­эй­шым. Якім пры­го­жым і поўным сілы быў яго палёт! Не было нівод­на­га лішняга руху. Арлан набраў патр­эб­ную вы­шы­ню і рап­там пе­ра­с­таў уз­ма­х­ва­ць кры­ламі. Цяпер ён быц­цам плыў вы­со­ка над зямлёй.

Ар­ла­на на­зы­ва­ю­ць май­страм вы­ш­эй­ша­га піла­та­жу. (68 слоў)

Па­вод­ле В. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

Зямля ажы­вае. Рады дзеці вясне. Кож­ную новую птуш­ку яны су­стра­ка­ю­ць з ра­дас­цю. Лднымі з пер­шых пры­ля­та­ю­ць шпакі. Рапіцай на дварэ яшчэ хо­лад­на. Туман вісіць над полем. А шпакі паселі сабе на голых др­э­вах і спя­ва­ю­ць вясёлыя песні.

Не­уза­ба­ве ўзышло со­ней­ка. Шпакі замітусіліся. Пара ўжо ра­ман­та­ва­ць хатку. Вось адзін шпак нясе галінку. Другі ў гэты час за­ста­ец­ца вартаўніком. Трэба быць пільным. Цяпер свай­го жылля шу­ка­ю­ць многія шпа­чы­ныя сем’і. (69 слоў)

Па­вод­ле У. Ка­рат­кевіча.

По­яс­не­ние.

Ры­гор­ка на кухні скла­д­ваў на стале кан­струк­тар. Рап­там хлоп­чык убачыў між шыбін на акне ма­лень­ка­га чмеліка. Ён без­да­па­мож­на біўся крыль­цамі аб шкло. Ры­гор­ка ўспомніў цікавыя гісторыі пра чмялёў, якія рас­па­вя­даў яму дзя­ду­ля. Ён вы­ра­шыў да­па­маг­чы чмеліку.

Ма­ту­ля да­па­маг­ла хлоп­чы­ку адчыніць па­ло­ву акна. Ас­ця­рож­на ануч­кай Ры­гор­ка злавіў чмеліка. Затым вы­су­нуў руку ў форт­ку і вы­пусціў яго. Чмель быц­цам растаў у гу­стым па­вет­ры. У хлоп­чы­ка стала пры­ем­на і ра­дас­на на душы. (70 слоў)

Па­вод­ле М. Даніленкі.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў чацвёртым сказе.

По­яс­не­ние.

Летам луг на­га­д­вае ка­зач­нае цар­ства кве­так. Якіх толькі кра­сак тут няма!

Вітаюць усмеш­кай летні дзень бя­люткія ра­монкі. Здалёку мільга­ю­ць чы­рво­нымі іскрын­камі смолкі. У гу­стой траве сха­валіся фіяле­та­выя зва­ночкі. Сціпла схіляюць галоўкі пяш­чот­ныя васількі. Каля белай і ру­жо­вай ка­ню­шы­ны тан­цу­ю­ць ня­стом­ныя ма­тылькі і пра­цавітыя пчолы.

Не злічыць вершаў і казак пры­све­ча­ных квет­кам на летнім лузе. Кветкі  — шчаслівая ўсмеш­ка ка­рот­ка­га ле­цей­ка. Яны до­ра­ць люд­зям сваю пры­га­жос­ць. (67 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў вось­мым сказе і пра­цяжніка ў пе­ра­да­пошнім сказе.

По­яс­не­ние.

Бат­лей­ка  — бе­ла­рускі на­род­ны ля­леч­ны тэатр. Яна вы­гля­да­ла як вялікая скрын­ка ў вы­гляд­зе хаткі з дзвер­цамі за­мест вокнаў. Сцэна аз­даб­ля­ла­ся тканінай, ка­ля­ро­вай па­пе­рай. Яна на­га­д­ва­ла бал­ко­нА на якім ад­бы­ва­ец­ца дзе­ян­не. Во­прат­ку для лялек шылі з тканіны. Ва­ла­сы і бровы рабілі з лёну ці аўчыны.

‘Бат­ле­ечнік зна­ходзіўся за скрын­кай. Ён вадзіў лялькі, вы­раз­на вымаўляў тэкст го­ла­сам пер­са­на­жаў. Бат­ле­ечнікі былі не толькі выка-наўцамі, але і рэжысёрамі, ма­ста­камі, му­зы­кан­тамі. (66 слоў)

Па­вод­ле В. Ко­ша­ля.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку пра­цяжніка ў пер­шым сказе і коскі ў чацвёртым сказе.

По­яс­не­ние.

Во­сен­ню мы з бра­там блу­калі па грыб­ных мясцінах і ўбачылі дзікую яб­лы­ню. Лісце на ёй па­ча­ло ўжо жоўкнуць і апа­да­ць. Ма­ленькія яб­лычкі яшчэ моцна тры­маліся за галінкі. Я пра­па­на­ваў брату ас­ця­рож­на вы­ка­па­ць пры­го­жую яб­лы­ню і пе­ра­везці ў наш сад.

Рап­там на галінкі яблыні села ча­род­ка пту­шак. Яны пачалі ла­са­вац­ца сакавітымі пла­дамі. Мы вы­ра­шылі не вы­коп­ва­ць яб­лы­ню. Ляс­ным жы­ха­рам яна патр­эб­ная больпц чым нам. (65 слоў)

Па­вод­ле I. Му­ра­вейкі.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў апошнім сказе.

По­яс­не­ние.

Ілья з татам былі ў лесе. Па зямлі ска­ка­ла рыжая вавёрачка і часта агляд­ва­ла­ся. За маці беглі вавёрча­ня­ты.

Вавёрка ад­чу­ла не­бяс­пе­ку. Яна схапіла ад­на­го ма­ло­га і хутка ўзбег­ла на дрэва. Дру­гое дзіцяня Ілья за­ха­цеў за­бра­ць з сабой.

Пачуўся трэск су­хо­га галля. Гэта вавёрка хва­ля­ва­ла­ся і пе­рас­ко­ква­ла з галінкі на галінку.

Ілья пусціў вавёрчаня на зямлю. Жоўценькім агень­чы­кам зля­це­ла з дрэва спрыт­ная вавёрка. Схапіла ма­ло­га і за­ска­ка­ла па галінках. (70 слоў)

Па­вод­ле М. Ал­ту­хо­ва.

Па­ве­даміць пра напісанне слова ад­чу­ла.

По­яс­не­ние.

Летам Алесь пры­ехаў у вёску да бабулі. У Дар’і Сця­па­наўны вялікі ага­род. Алеся зацікавіла град­ка з агур­камі. Сха­ва­юц­ца яны пад зялёныя лісткі і быц­цам драж­няц­ца з хлоп­чы­кам. Алесь пры­сяд­зе каля градкі і знойдзе агу­ро­чак.

Вы­ра­шыў хлоп­чык паназірацьА калі рас­ту­ць агуркі. Днём доўга хадзіў каля гра­дак. Ве­ча­рам свяціў на град­ку ліхта­ры­кам. Ба­бу­ля рас­тлу­ма­чы­ла хлоп­чы­ку, што агуркі па­ма­лу рас­ту­ць і днём, і ноччу. Але вокам гэта заўва­жы­ць цяжка. (69 слоў)

Па­вод­ле Д. Слаўковіча.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку косак у шо­стым і перад- апошнім ска­зах.

По­яс­не­ние.

Летам кож­ную раніцу Цімошка і Пятрок спя­ша­юц­ца да знаёмага садоўніка. Дзед Міхась пры­вет­на ўсміха­ец­ца хлоп­чы­кам. Ён шчыра вітае сваіх па­мочнікаў. Гэты сад дзя­ду­ля кла­патліва ўзга­да­ваў сваімі рукамі. Некалі тут была пуст­ка. а цяпер рас­ту­ць яблыні і грушы.

Хлоп­чыкі набіраюць поўныя вяд­зер­цы вады і паліваюць ма­лад­зенькія дрэўцы. Стру­мень­чыкі вады зіха­ця­ць і пераліва­юц­ца на сонцы цудоўнай вясёлкай. Во­сен­ню сад дасць новы ўра­джай, па­ча­стуе ма­ленькіх садоўнікаў смач­нымі пла­дамі. (66 слоў)

Па­вод­ле М. Даніленкі.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў пятым сказе.

По­яс­не­ние.

Пры­ро­да ства­ры­ла для нас не­звы­чай­ную краіну  — лес. Гэта родны дом для пту­шак і жывёл. Тут яны зна­ход­зя­ць сабе ежу, ха­ва­юц­ца ад во­ра­гаў, га­ду­ю­ць дзіцянят.

Лес су­стра­кае гас­цей за­гад­камі. Куды спя­ша­ец­ца ка­лю­чая сям’я во­жы­каў? Каму спя­ва­ю­ць цудоўныя песні салаўі?

Ляс­ныя цуды ўба­чы­ць толькі добры і назіраль­ны ча­ла­век. Не па­ру­шай­це звы­чай­ны па­ра­дак жыцця ляс­ных жы­ха­роў! На­вучы­це­ся ас­ця­рож­на хадзіць па ляс­ных сця­жын­ках. Тады вы заўва­жы­це і па­чу­е­це шмат ціка­ва­га. (69 слоў)

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку пра­цяжніка ў пер­шым сказе.

По­яс­не­ние.

Яшчэ на­во­кал ля­жы­ць снег* ку­са­ец­ца мароз. Пад­бел ужо зацвіў на схілах па­гор­каў, па бе­ра­гах рэк і ручаёў. Гэтыя кветкі на­га­д­ва­ю­ць со­неч­ных зай­чы­каў. Як ра­дас­на яны вітаюць вясну! Вакол кве­так тан­цу­ю­ць пчолкі, чмялі, матылі.

У Бе­ла­русі спрад­ве­ку пад­бел ша­ну­ю­ць як вы­дат­ныя лекі. Яго збіраюць і су­ша­ць. Пад­бел ад гэ­та­га не бядуе, але просіць не ча­па­ць яго кар­эн­не. Тады на­ступ­най вяс­ной ён зноў рас­сып­лец­ца со­неч­нымі кроп­лямі. (65 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў пер­шым сказе.

По­яс­не­ние.

Вада  — каштоўны дар пры­ро­ды. Без яе няма жыцця. Калі да­кра­нуц­ца да­ло­нямі да вадьц можна ад­чу­ць яе пры­ем­ны ха­ла­док. Ваду на­зы­ва­ю­ць цудоўным ма­ста­ком пры­ро­ды. Яна гас­па­да­ры­ць у цар­стве на­двор’я.

У апошні час над вадою навісла па­гро­за. Рэкі і азёры за­брудж­ва­юн­на. Ад­каз­на­сць за чысціню вады клад­зец­ца на кож­на­га з нас.

Бе­ра­жы­це ваду! Любіце і ша­нуй­це крыніцы бе­ла­рус­кай зямлі, яе рэкі і азёры. (63 словы)

Па­вод­ле Н. Са­ка­лян­скай.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку пра­цяжніка ў пер­шым сказе і коскі ў трэцім сказе.

По­яс­не­ние.

Сінічкі ў вырай не лётаюць. Гэтыя птушкі пас­та­ян­на жы­ву­ць побач з люд­зьмі. Яны се­ляц­ца ў лясах, у за­расніках уз­до­уж рэк. Іх можна су­стр­эць у пар­ках, у садах. Птушкі жы­ву­ць у дуп­лах дрэў, у шчылінах бу­дын­каў. Яны зна­ход­зя­ць сабе пры­ту­лак нават у вулічных ліхта­рах. Сінічкі ро­бя­ць гнёзды з сухіх галінак і травінак. Птушкі высцілаюць сваё жыллё ва­лас­камі, поўсцю, раслінным пухам.

Ма­ленькія еуседзі ча­ла­ве­ка хар­чу­юц­ца на­ся­ко­мымі, вы­ра­тоўваюць са­до­выя дрэвы. (68 слоў)

Па­вод­ле А. Жука.

По­яс­не­ние.

Стаіць цёплая і ціхая ноч. Во­зе­ра ўсы­па­на за­ла­тымі зор­камі.

Васілёк пад­кла­д­вае ў агонь дровы. Яны патр­эс­ква­ю­ць. Па траве ска­чу­ць па­ла­хлівыя цені. Я сяджу побач, лю­бу­ю­ся аб­ла­чын­камі.

Пасля апо­у­на­чы пачаў церусіць цёплы до­жд­жык. Бліснула ма­лан­ка. За­пах­ла гры­бамі, кве­цен­ню грэчкі, мок­рай карою вербаў.

Пад раніцу я ўбачыў блакітнае свяч­эн­не. Гэта пасля даж­д­жу на гнілым дрэве за­свяціліся бакт­э­рыі.

Падняў я не­калькі гнілушак, паклаў у мя­ш­э­чак. Яшчэ тыд­зень яны свяціліся ноччу ў кват­э­ры. (70 слоў)

Па­вод­ле Я. Га­лу­бовіча.

По­яс­не­ние.

На­ступіла сапраўдная вясна. Стала блакітным неба. Павеяў за­ходні вецер, прынёс адлігу.

Пры­ля­цеў на плот ве­ра­бей­ка. ГлядзіцьА а на стра­се лед­зя­шы за­пла­калі. Ко­цяц­ца з іх, па­да­ю­ць на дол блакітныя кроплі.

Скок­нуў ве­ра­бей­ка, злавіў кро­пель­ку ды на плот сеў. А кро­пель­ка смач­ная і чы­с­ц­ют­кая. Па­каш­та­ваў яе ве­ра­бей­ка, зноў з плота пырх­нуў. Пад­ля­цеў ён і яшчэ адну кро­пель­ку дзюб­кай злавіў.

Напіўся ве­ра­бей­ка, па­ля­цеў мушак лавіць. Вада  — гэта яшчэ не яда. (70 слоў)

Я. Га­лу­бовіч.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў пятым сказе

і пра­цяжніка ў апошнім сказе.

По­яс­не­ние.

На­цы­я­наль­ная кітай­ская во­прат­ка шы­ец­ца з шаўковай тканіны. Гісто­рыя кітай­ска­га шоўку налічвае пяць тысяч гадоў. Ста­ра­жыт­ныя кітайцы на­вучыліся вы­ка­ры­стоўваць пры­род­ныя маг­чы­масці не­звы­чай­на­га на­ся­ко­ма­га. Гэта на­ся­ко­мае  — ту­та­вы шаўка­прад. 3 яго ко­ка­наў ат­рымліваюць ва­лак­но, вы­раб­ля­ю­ць шаўковую тканіну.

У ста­ра­жыт­на­сці гэта тры­ма­ла­ся ў са­кр­эце. Кітайскі шоўк гладкі, ат­лас­ны. Раней усіх кітайскіх дзяўчат вучылі вы­шы­ва­ць па шоўку. Яны рабілі ўзоры шоўкавымі ніткамі на ве­е­рах, карцінах. Вы­ра­бы з шоўку насілі імпе­ра­тар і вя­до­мыя людзі. (70 слоў)

Па мат­э­ры­я­лах часопіса «Вясёлка».

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку пра­цяжніка ў чацвёртым сказе.

По­яс­не­ние.

3 поўнымі ко­шы­камі грыбоў сябры вяр­таліся дамоў. Сярод дубоў ста­я­ла ма­лень­кая'аль­тан­ка. Яны пры­селі ад­па­чы­ць.

Па­мац­неў вецер. Неба за­цяг­нулі шэрыя хмары. Трэба спя­шац­ца ў вёску. Рап­там хлап­чукі заўважылі вавёрачку. Яна скок­ну­ла на дуб. У зубах гас­падынь­ка тры­ма­ла жолуд. Вавёрка сха­ва­ла яго ў дупло, пас­ка­ка­ла далей.

Дупло зна­ходзілася нізка над зямлёй. Хлоп­чыкі вы­ра­шылі да­па­маг­чы звяр­ку. Яны пачалі збіраць жа­лу­ды і скла­д­ва­ць у кладоўку. Вось будзе сюр­прыз для вавёрачкі! (70 слоў)

Па­вод­ле Я. Га­лу­бовіча.

По­яс­не­ние.

Вяс­ной птушкі вяр­та­юц­ца з выраю ў род­ныя мясціны. Най­пер­шы кло­пат у іх  — віць гнёзды.

Гра­чы­нае жытло на­га­д­вае чор­ную кучку галля. Гняз­до можна заўва­жы­ць у вер­шаліне дрэва. Калі на дрэве за­зе­ля­нее лісце* яго цяжка заўва­жы­ць.

Буслы лад­зя­ць гнёзды на др­э­вах, на высокіх слу­пах. Яны ро­бя­ць жытло на шмат гадоў. Вяс­ной гас­па­да­ры толькі ра­ман­ту­ю­ць яго, мя­ня­ю­ць посцілку. Побач з бу­сламі часта лад­зя­ць сабе гнёзды вераб’і. (66 слоў)

Па­вод­ле А. Жука.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку пра­цяжніка ў другімска­зе і коскі ў пятым сказе.

По­яс­не­ние.

Мазьір  — ста­ра­жыт­ны горад. Ён стаіць на высокім бе­ра­зе ракі Пры­пя­ць.

Лёгка зра­зу­ме­ць* чаму нашы продкі аблю­ба­валі гэта месца. Па рацэ ганд­ля­ры вазілі свой тавар. Яны пры­пы­няліся ў мяс­цо­вай пры­стані. Пры­пя­ць карміла жы­ха­роў рознай рыбай. Вада да­ва­ла сілу млы­нам, паіла люд­зей, іх ага­ро­ды.

На высокіх мазьірскіх гор­ках па­ся­лен­цы ладзілі свае хаты. Людзі жылі нібы ў вышыні. Таму галоўным сімва­лам на гербе Ма­зы­ра стаў арол. (65 слоў)

У. Ліпскі.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку пра­цяжніка ў пер­шым сказе і коскі ў трэцім сказе.

По­яс­не­ние.

За акном па­чу­ла­ся вароніна кар­кан­не. Я адклаў кнігу, па­ды­шоў да акна. Каля ганка сяд­зелі дзве ва­ро­ны. Перад імі ля­жа­ла хлеб­ная ска­рын­ка.

Ма­ла­дая ва­ро­на карк­ну­ла і рас­кры­ла дзюбу. Гуль­тай­ка ха­це­ла* каб маці па­карміла яе. Ста­рая ва­ро­на толькі круціла га­ла­вой. Дачка магла сама справіцца з такой ра­бо­тай. Ма­ла­дая ва­ро­на зноў за­кар­ка­ла. Тады маці ўзяла ў дзюбу ска­рын­ку, далёка>за­шпур­ну­ла яе.

Ва­ро­ны кінуліся да спа­жы­вы. Маці зна­рок пры­пазнілася. Дачка паспе­ла схапіць ска­рын­ку. (70 слоў)

Па­вод­ле А. Ба­да­ка.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў шо­стым сказе.

По­яс­не­ние.

Кожны бе­ла­рускі замак цікавы і ўнікаль­ны паісвой­му. Без Нясвіжска­га замка ўявіць наш край про­ста не­маг­чы­ма.

Не­калькі ста­годдзяў замак з’яўляўся адным з буй­ных куль­тур­ных цэн­траў. Яго ка­лек­цыі не састу­палі скар­бам самых вя­до­мых музеяў.

Нясвіжскі замак зведаў і доб­рыя, і благія часы. Не так даўно скон­чы­ла­ся яго рэстаўрацыя. Замак вярнуўся да нас ва ўсёй сваёй пры­га­жосці. Ён за­ча­роўвае ўжо здалёк. А калі набліжа­еш­ся, то нібы трап­ля­еш у казку. (68 слоў)

Я. Мілашэўскі.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў апошнім сказе.

По­яс­не­ние.

Я стаяў на бе­ра­зе во­зе­ра. Нядаўна прай­шоў дождж. Рэдкія кроплі зры­валіся з галінак, падалі ў ваду.

На сонцы азёрная вада пра­свеч­ва­ла­ся да дна. Там пла­ва­ла ма­лень­кая жабка. Яна заўва­жы­ла мяне, вы­су­ну­ла з вады мор­дач­ку.

Каля бе­ра­га пла­ва­ла ста­рая дошка. Жабка асмя­ле­ла, уз­лез­ла на яе. Хутка на дошцы было ўжо не­калькі жабак. Яны па­вы­лазіліА каб па­гляд­зе­ць на мяне.

Я пляс­нуў у далоні. Цікаўныя жабкі імг­нен­на па­за­ско­квалі ў ваду. (69 слоў)

Па­вод­ле Ю. Ка­ча­е­ва.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў дзя­ся­тым сказе.

По­яс­не­ние.

Месца для нач­ле­гу вы­бралі вельмі до­брае. Ста­рыя яліны вы­со­ка ўзнеслі лапы ў чор­нае неба. Пад др­э­вамі быў сухі ўзго­рак. На ім густа раз­расліся ве­ра­сы, па­па­раці, бліскучы бруснічнік.

Яло­выя лапы моцна пе­рап­ля­таліся. Праз іх цяжка было праб­рац­ца. Пад імі было ўтуль­на.

Сюды не да­ся­галі вятры. Дождж не прабіуся б праз гу­стыя яло­выя нетры.

Міколка на­ця­гаў на ўзго­рак лісця, моху, яло­вых лапак. Дзед нават крак­та­нуў ад вялікага за­да­валь­нен­ня. (69 слоў)

Па­вод­ле М. Лынь­ко­ва.

По­яс­не­ние.

Адміралам на­зы­ва­ю­ць вялікага дзённага ма­ты­ля. Раз­мах яго крылаў да­ся­гае шасці сан­ты­мет­раў. Сваю назву ма­тыль ат­ры­маў за арыгіналь­ную афар­боўку. Па яго пяр­эдніх аксамітавых кры­лах пра­ходзіць чы­рво­ная па­лос­ка. Яна на­га­д­вае адміраль­скую стуж­ку.

Гэ­та­га пры­га­жу­на можна заўва­жы­ць каля ляс­ных вадаёмаў. Ён любіць мок­рыя мясціны з гу­стымі за­раснікамі. Тут ма­тыль хар­чу­ец­ца са­лодкім сокам. Вусені адмірала жы­ву­ць на крапіве. Ужо летам з’яўля­ец­ца новае па­ка­лен­не.

Апошнім часам на­ся­ко­мае трап­ля­ец­ца вельмі рэдка. (66 слоў)

Па­вод­ле В. Гард­зея.

По­яс­не­ние.

Хто не ведае гэ­та­га кры­ла­та­га ляс­но­га док­та­ра? Дзят­лаў на Бе­ла­русі жыве цэлая ся­мей­ка.

Ёсць дзят­лы стра­ка­тыя, зялёныя, сівыя. Са­ма­га вялікага дзят­ла на­зы­ва­ю­ць жаўна. Ён апра­ну­ты ў чор­нае апяр­эн­не, а на га­ла­ве носіць чы­рво­ную ша­пач­ку. Дзюба ў жаўны нібы жа­лезнае до­ла­та. За два тыдні ён будуе прас­тор­нае дупло. Жаўна лечы­ць дрэвы ад світання да змяр­кан­ня. I як сапраўдны Айбаліт ніколі не стам­ля­ец­ца рабіць дабро  — бе­раг­чы нашы гаі, дуб­ро­вы і бары. (70 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку пра­цяжніка ў апошнім сказе.

По­яс­не­ние.

Стаю па­ся­род зялёнага лугу. Няма за што воку зачапіцца.

Рап­там бусел зусім нізка пра­ля­цеў. Вы­ставіў свае цы­ба­тыя ногі і апусціўся побач. Уважліва па­гляд­зеў на мяне. Ці не прый­шоў я па яго жабак і конікаў? Па­гляд­зеў і важна ўзяўся за спра­ву. Ногі ў траве пе­ра­с­таўляе як па вадзе ідзе. Кап’ё доўгай дзюбы заўсёды на­па­га­то­ве.

I ад гэтай велічнай птушкі адра­зу па­ха­ра­шэў луг. Як тут не паш­ка­да­ва­ць.,. што я не ма­стак? (70 слоў)

Па­вод­ле А. Ба­да­ка.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку косак у вось­мым і апош- нім ска­зах.

По­яс­не­ние.

На небе можна ўба­чы­ць самыя роз­ныя аблокі. Адны з іх па­воль­на плы­ву­ць па не­басхіле. а іншыя пры­но­ся­ць дождж. Кож­нае воб­ла­ка скла­да­ец­ца з ма­ленькіх кро­пе­лек вады. Такія аблокі пух­на­тыя і мяккія. Іх часта параўноўваюць з аве­чай поўсцю. Яны з’яўля­юц­ца на небе як знак до­бра­га на­двор’я.

На вялікай вышыні аблокі асты­ва­ю­ць. Кро­пелькі вады ў іх ста­но­вяц­ца буй­нымі. Тады аблокі апус­ка­юц­ца ўніз і па­чы­на­ец­ца дождж. (65 слоў)

3 часопіса «Вясёлка».

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў другім сказе.

По­яс­не­ние.

На вуліцы траш­чы­ць ма­ро­зА спя­вае завіруха. Не­здар­ма гэты месяц людзі на­звалі люты. А гас­пады­ня ча­стуе нас агур­камі, радыс­кай, зялёнымі пёрамі цыбулі. Ад­куль яны ўзяліся?

Ча­ла­век на­вучыўся бу­да­ва­ць цёплыя домікі для раслін. Круг­лы год тут вы­рош­ч­ва­ю­ць раз­на­стай­ную ага­родніну.

Мы пад’язд­жа­ем да цяпліцы. Тут няма зімы. Ра­зум­ныя ма­шы­ны да­гля­да­ю­ць расліны. Вось кроплі вады блішчаць на ма­лад­зенькіх агу­роч­ках, на лісточ­ках радыскі. Аўта­ма­ты­ка рэ­гу­люе свят­ло і цяпло. Ба­га­ты ўра­джай ат­ры­ма­ю­ць руплівыя гас­па­да­ры. (70 слоў)

3 часопіса «Ча­ла­век і пры­ро­да».

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў пер­шым сказе.

По­яс­не­ние.

Вакол па­на­ва­ла цішыня. Рап­там недалёка ад мяне хрус­ну­ла галлё. Я ўзняў га­ла­ву. На фоне зялёнага лісця перад маімі вачамі мільга­ну­ла нешта вялікае.

Гэта быў алень. Я і не заўважыўд. як ён з’явіўся. Алень стаяў не­ду­хо­ма. Строй­нае цела на тонкіх нагах нібы ска­мя­не­ла. Гор­дая га­ла­ва была прыўзнята, вушы на­сця­ро­жа­ны.

Я не вы­тры­маў і ва­рух­нуўся. Алень лёгка пе­рас­кочыў цераз тоўсты ствол па­ва­ле­на­га дрэва і знік у зялёным гуш­ча­ры. (67 слоў)

Па­вод­ле В. Воль­ска­га.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў шо­стым сказе.

По­яс­не­ние.

Апенькі не рас­ту­ць па адной. Яны ідуць у на­ступ­лен­не незлічоным вой­скам. Най­больш ім па­даб­а­ец­ца гас­па­да­ры­ць на ста­рых пра­се­ках, на спіла­ва­ных пнях. А самыя ад­важ­ныя з іх ка­раб­ка­юц­ца па камлі бяроз, соснаў і дубоў. Смок­чу­ць сок жы­во­га дрэва. То­ча­ць яго карані.

Апенькі  — ляс­ныя шкоднікі. 3 імі трэба зма­гац­ца. Тут мо­гу­ць да­па­маг­чы грыбнікі. Яны лю­бя­ць вяр­тац­ца дамоў з поўнымі ко­шы­камі. Пры­ем­на зма­гац­ца з апень­ка­вым вой­скам. Няма калі су­ма­ва­ць. (67 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку пря­цяжніка ў сёмым сказе.

По­яс­не­ние.

Прый­шоў май і пабяліў увесь сад. Спа­чат­ку зацвілі слівы, грушы і вішні. Болын за тыд­зень прас­та­ялі яны белымі. Потым па­сы­паліся пялёсткі* а на галінках з’явіліся зялёныя лісточкі.

Апошнімі зацвілі яблыні. На кветкі зля­це­ла­ся шмат на­ся­ко­мых. А птуш­кам толькі тое і трэба. Сінічкі шуст­ра ска­калі па галінках і лавілі мух ды ма­тыль­коў. У кусце шып­шы­ны завіхаліся ка­на­плянкі. На грушы звілі гняз­до белыя ісітаўкі. Шмат пту­шак пасялілася ў садзе. (70 слоў)

Па­вод­ле 3. Бяс­па­ла­га.

Па­ве­даміць пра пас­та­ноўку коскі ў чацвёртым сказе.

По­яс­не­ние.

Усё лета цвітуць дзь­му­хаўцы. Яны па­доб­ныя на ма­ленькія со­нейкі з зялёнымі пром­нямі. На­сен­не дзь­му­хаўца пас­пя­вае хутка. А на месцы кве­так утва­ра­юц­ца пу­шы­стыя шарыкі.

Дзь­мухні на шарык. У па­вет­ры па­плы­ву­ць лёгкія пу­шынкі. Вось таму народ і назваў гэтую кве­тач­ку дзь­му­хаўцом.

Раніцай дзь­му­хаўцы пра­чы­на­юц­ца і ўсміха­юц­ца адзін ад­на­му сваімі залацістымі пялёсткамі. Уве­ча­ры кветкі за­кры­ва­юц­ца і моцна спяць усю ка­рот­кую ноч. У со­неч­ны летні дзень па­лян­ка з квітне­ю­чымі дзь­му­хаўцамі зда­ец­ца за­ла­той. (69 слоў)

Па­вод­ле М. Прышвіна.

По­яс­не­ние.

Увесь дзень сва­воль­ны вецер гнаў вялізныя і ма­ленькія хмары. Пад вечар ён етаміўся. . Сонца разліло сваё свят­ло над зямлёю.

Але вось зноў прач­нуўся вецер. Ён сабраў малыя хмаркі ў адну і пагнаў яе. Плыла гэта хмар­ка і пыр­ска­ла рэдкімі кроп­лямі даж­д­жу.

За гэтай хмар­кай вецер гнаў дру­гую. Яна залівала на да­ро­гах ямкі. Лу­жы­ны раслі на вачах.

Але вось хмаркі прап­лылі. Со­неч­нае свят­ло зноў разлілося над зямлёю. На­радзілася вясёлка. (69 слоў)

3 часопіса «Ча­ла­век і пры­ро­да».

По­яс­не­ние.

Кро­пель­ка ўпала на зямлю. Яна пра­са­чы­ла­ся ў глебу. Пе­ра­хапілі яе карані бя­ро­зы. Па ства­ле бя­ро­зы кро­пель­ка дабра­ла­ся да лісткоў. 3 лісткоў у вы­гляд­зе пары пад­ня­ла­ся ў па­вет­ра. Там яна зноў ака­за­ла­ся ў воб­ла­ку.

Так вада многа разоў па­да­рожнічала з неба на зямлю. Па да­ро­зе яна паіла збож­жа, траву, напаўняла крынічкі. Крынічка да­ва­ла жыццё ру­чай­ку. Ручаёк бег у рэчку. Рэчка несла ваду ў мора. 3 мора вада трап­ля­ла ў акіян. (70 слоў)

Па­вод­ле Н. Калінінай.

По­яс­не­ние.

Дзяніска і Ан­др­эй­ка пайшлі на во­зе­ра лавіць рыбу. Дзень быў спя­кот­ны. Го­ра­ча свяціла ў небе со­ней­ка. Хлап­чукі вы­ку­паліся

ў цёплай вадзе. Потым яны закінулі вуды.Недалёка ад іх пыр­ха­ла ча­род­ка вераб’ёў.

Рыба не кля­ва­ла. Хлап­чукі амаль за­дра­малі.Рап­там над іх га­ло­вамі матнуўся цёмны цень.Хлоп­чыкі ўбачылі вялікага кар­шу­на. Ен кінуўся на вераб’ёў. Ма­ленькія птушкі рас­сы­паліся хто куды. Кар­шун крута рвануў у неба без здаб­ы­чы. (67 слоў)

Па­вод­ле А. Ста­ве­ра.

По­яс­не­ние.

Над зямлёй узы­ходзіць сонца. За­га­ра­ец­ца неба ад­цен­нямі чы­рвані і зо­ла­та. Па­чы­на­ец­ца раніца но­ва­га дня.

У ясным небе плы­ву­ць самалёты. Кра­суе і хва­лю­ец­ца на лёгкім ранішнім вет­ры­ку жыта. Шу­мя­ць ста­рыя пушчы. Га­мо­ня­ць бя­ро­за­выя гаі і пе­ра­лескі.

На шырокіх палях гу­ду­ць трак­та­ры і кам­бай­ны. Па да­ро­гах імчаць аўтамабілі. Цаглінка за цаглінкай бу­ду­юц­ца новыя дамы. У шко­лах хлоп­чыкі і дзяўчынкі ву­чац­ца пісаць, чы­та­ць, лічыць.

Над род­нымі прас­то­рамі кіпіць жыццё. (68 слоў)

Па­вод­ле С. Грахоўскага.

По­яс­не­ние.

Скон­чыліся ха­ла­ды. Дыхнуў цёплы паўднёвы вецер. Ён ра­за­гнаў шэрыя хмары. На чы­стым блакітным небе за­з­зя­ла вес­на­вое сонца.

Снег па­чар­неў. Потым ён за­пла­каў і га­манлівымі ру­чай­камі збег у рэкі і азёры. Вяр­нуліся ў родны край птушкі. Яны ра­дас­на за­га­манілі ў гнёздах. На др­э­вах на­бры­нялі пу­пышкі. Хутка яны па­ло­па­юц­ца. Тады па­ка­жуц­ца з іх зялёныя лісточкі. ?Тра­пе­чу­ць у па­вет­ры* стра­ка­ценькія ма­тылькі. Яны імкнуц­ца да пер­шых кве­так. Пра­лес­ка, лан­дыш ча­ка­ю­ць іх. (69 слоў)

Па­вод­ле П. Рунца.

По­яс­не­ние.

Здаўна ў гэтай мясціне з горкі цякла крынічка. Яна часта­ва­ла вадою яшчэ нашых дзядоў і прад­зе­даў. Яе вада на­га­д­ва­ла чы­с­цей­шыя слёзы вес­на­вых хма­рак. Яе бе­ражкі  —!аксамітныя межы. Каля крынічкі кіпела жыццё.

Со­ней­ка па­чы­на­ла новы дзень. Кры­чалі ў небе гусі. Лясны жа­ва­ра­нак і са­ла­вей­ка ў цяністых ку­стах ста­раліся павітаць со­ней­ка пер­шымі. У хва­лях па­вет­ра іх песні гучалі пры­го­жай му­зы­кай. Цяжка было вы­зна­чы­ць з іх леп­ша­га спе­ва­ка. Кожны ўслаўляў жыццё. (69 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

Перад намі раскінуўся пры­го­жы зялёны лужок. У цэн­тры на ка­мен­ным пад­мур­ку стаіць ста­рая леснічоўка. Перад ка­лод­зе­жам шуміць вы­со­кая раз­галістая вярба. За хатай на ага­ро­дзе ўзвы­ша­ец­ца пры­го­жая лістоўніца. А далей чы­рва­нее рабіна. У гэтай мясціне прай­шло дзяцінства Якуба Ко­ла­са. Яна на­зы­ва­ец­ца Ла­сток.

Шмат роз­ных здар­эн­няў у жыцці Ко­сту­ся звя­за­на з Ласт­ком. Тут ён вучыўся пазна­ва­ць жыццё і на­ва­коль­ны свет. Тут хлоп­чык зведаў гора і ра­дас­ць. (65 слоў)

Па­вод­ле С. Алек­сан­дровіча.

По­яс­не­ние.

Вясна не­прык­мет­на пе­рай­ш­ла ў лета. Па­плылі над зямлёй свет­лыя і со­неч­ныя дні. Па­ве­я­ла пахам травы, кве­так. На­гр­этая за вясну зямля набірала сілу.

Жыта пад­ня­ло­ся. Мес­цамі з’явіліся пяш­чот­ныя ка­ласкі з прыўзня­тымі вусікамі. За­зе­ля­неў яч­мень і авёс. Пусціла пшаніца шырокія па­расткі. За­гу­с­цеў лён. Вет­рык ча­п­ля­ец­ца за зба­жы­ну і гуляе ў ёй, песціцца. У такі час поле на­га­д­вае мора. Яно хва­лю­ец­ца і пераліва­ец­ца роз­нымі фар­бамі. Усяму жы­во­му зямля до­ры­ць сваю шчод­рас­ць. (69 слоў)

Па­вод­ле Т. Хад­кевіча.

По­яс­не­ние.

Вяс­ной мама па­садзіла каля дома куст ружы. Кожны дзень Васілёк назіраў за яго ро­стам. Спа­чат­ку прабіўся пругкі па­рас­так. Ён ад­розніваўся ад іншых галінак болып яркім ко­ле­рам. Потым на ружы з’явіліся пер­шыя лісточкі. Яны былі яшчэ малыя і зусім кво­лыя. Лісцікі песціліся пад со­ней­кам, пад­рас­талі. Разам з імі на­бу­халі і пу­пышкі. Пад цёплымі пром­нямі пу­пышкі пе­рат­ва­рыліся ў пры­го­жыя бу­то­ны. Хутка на кусце з’явіліся ру­жо­выя кве­тачкі. Хлоп­чык лю­ба­ваўся імі. (68 слоў)

По­яс­не­ние.

Дзень выдаўся цёплы і со­неч­ны. Міхась сядзеў каля акна. Рап­там ён пачуў у садзе ска­вы­тан­не. Хлоп­чык пабег у сад. На траве сяд­зе­ла шчаня. Міхась прынёс яго дамоў. Яно было яшчэ сля­пое. Хлоп­чык зрабіў яму мяк­кую пас­цель­ку, напаіў ма­ла­ком. Шчаня хутка расло і набірала вагу. Яно стала пу­шы­стым і белым. Міхась назваў яго Пуш­ком. Пушок увесь час бегаў за хлоп­чы­кам. Міхась быў вельмі рады свай­му но­ва­му сябру. (67 слоў)

Па мат­э­ры­я­лах часопіса «Вясёлка».

По­яс­не­ние.

Лета набірае сілы. Во­зе­ра ля­жы­ць у цудоўнай апра­ве. Як сіняе вока яно па­гля­дае з зялёнай травы. Га­мо­ня­ць пад ціхім па­ве­вам ветру лёгкія ка­ла­сы. Яны ўпры­го­жа­ны жоўтымі пяш­чот­нымі за­вушніцамі кве­так. Стромкія ка­ла­сы цяг­нуц­ца да праз­ры­с­та­га неба. Яны нібы про­ся­ць спа­га­ды ў час свай­го кра­са­ван­ня. Густы яч­мень з сінім налётам га­на­ры­ста рас­пус­кае пу­шы­стыя вусы. Рас­плюш­ч­вае блакітныя вочы лён. А на се­на­жа­цях кве­так не пералічыць! (65 слоў)

Па­вод­ле П. Броўкі.

По­яс­не­ние.

Свя­тка­валі Ку­пал­ле ў ліпені. Дзяўчаты збіралі на лузе ку­пальскія зёлкі. Потым плялі вянкі. Ноччу выпраўляліся з ку­па­льекімі пес­нямі, заклічкамі. Галоўным было ку­паль­скае вогнішча. Яго рас­кла­д­валі на ўзлес­ку, па­ля­не, рач­ным бе­ра­зе. Мо­ладзь вадзіла ка­ра­го­ды, ска­ка­ла цераз агонь. Дзяўчаты ва­ра­жылі на кінутых у ваду вян­ках. На высокім шасце ўзды­малі за­па­ле­нае кола. У на­ро­дзе верыліА што на Ку­пал­ле ў гуш­ча­ры лесу зацвітае квет­ка па­па­раці. Кожны марыў знай­сці яе. (67 слоў)

Па мат­э­ры­я­лах бе­ла­рус­ка­га ка­лен­да­ра.

По­яс­не­ние.

За вёскай пра­ходзіць па­ля­вая да­ро­га. Па ёй цётка Зіна пры­возіць у вёску пошту. Васілёк чакае яе кожны дзень. Тата паехаў вучыц­ца ў далёкі горад і павінен пры­сла­ць пісьмо.

Ад­ной­чы пайшоў моцны дождж. На ўсю шы­ры­ню дарогі распаўзлаея вялікая лу­жы­на. Васілёк паклікаў свай­го сябра. Яны пра­ка­палі раўчуКі і вада сцяк­ла з дарогі. Паштальёнка лёгка пра­е­ха­ла па жоўтым пяску, спынілася каля дзя­цей. Яна пры­вез­ла Васільку пісьмо ад таты. (68 слоў)

Па­вод­ле М. Паз­ня­ко­ва.

По­яс­не­ние.

Міколка павёў дзя­цей у га­радскі парк. Там адно дрэва на­га­д­ва­ла стог сена. Тонкія і доўгія яго галінкі звісалі да самай зямлі. Лісцікі на дрэве ву­зенькія, прадаўга­ва­тыя. 3 ад­на­го боку лісцікі зялёныя і гладкія. 3 дру­го­га боку яны шэранькія,1 аксамітавыя. Пасля ўча­раш­ня­га даж­д­жу ўсё даўно вы­са­хла. Ярка свяціла сонца. А на кож­ным лісціку гэ­та­га дрэва блішчалі кро­пелькі. Сёння так­са­ма будзе дождж. Так дрэва прад­каз­вае на­двор’е. Яно на­зы­ва­ец­ца пла­ку­чая вярба. (68 слоў)

Па­вод­ле М. Кор­зу­на.

По­яс­не­ние.

Максімкавы бацькі пе­ра­е­халі ў вёску Росіцу з го­ра­да. Тата адра­ман­та­ваў даўжэзны ця­лятнік, прыг­наў трак­тар з пры­ч­эпам. Маці да­гля­да­ла кароў і свіней. Па­беглі, за­круціліся ў бяс­кон­цай працы дні. Трэба было касіць траву, чысціць летні загон. Максімка часта пакідаў свае ка­раблікі на ра­чул­цы і бег пры­гляд­ва­ць за быч­камі. Ён да­па­ма­гаў пасвіць кароў, згра­ба­ць сена, сеяць ка­ню­шы­ну. Мама на­зы­ва­ла хлоп­чы­ка ма­ленькім фер­ме­рам. А хто такі фер­мер? Гэта гас­па­дар. (67 слоў)

Па­вод­ле М. Даніленкі.

По­яс­не­ние.

У канікулы паехаў Васілёк з ба­ць­кам у вёску. Прый­шлі яны ў кузню. УІгорне ву­гол­ле га­ры­ць. Дзяд­зь­ка сту­кае ма­лат­ком па ка­вал­ку рас­па­ле­на­га жа­ле­за. Нар­эп­ше ён паклаў молат і апусціў га­ра­чае жа­ле­за ў ка­ры­та з вадой. Так жа­ле­за'за­гар­тоўва­ец­ца. Цяпер яно не баіцца ні га­ра­чынц. ні хо­ла­ду.

За­ду­маўся Васілёк. Вось чаму яго сябры хо­ла­ду не ба­яц­ца. Яны летам пя­куц­ца на со­ней­ку. У мароз гу­ля­ю­ць на све­жым па­вет­ры. Таму і дужыя. (70 слоў)

Па­вод­ле П. Бе­раз­ня­ка.

По­яс­не­ние.

Пад лу­с­кавінкамі яло­вай шышкі заха­ва­на на­сен­не. Ім хар­чу­юц­ца ляс­ныя жы­ха­ры. Про­стай дзю­бай яло­ва­га зёрнет­ка з шыінкі не даста­неш. Таму ў кры­жад­зю­ба яна круч­ка­ва­тая. Такой дзю­бай птуш­ка лёгка вы­ка­луп­вае зяр­няткі. Вавёрка аб­гры­зае лу­с­кавінкі. Пасля яе ра­бо­ты ад шыінкі за­ста­ец­ца тоііькі стры­жань. Дзя­цел сарве шышку і адляціць. За­ма­цуе яе ў глы­бо­кай тр­эш­чы­не кары і б’е па ёй дзю­бай. 3 разбітай шыінкі вы­ця­г­вае на­сен­не. Пад елкамі за­ста­юц­ца толькі рэшткі шыінак. (69 слоў)

Па­вод­ле Н. Плавільш­чы­ка­ва.

По­яс­не­ние.

Ад­ной­чы на па­ля­ванні я знай­шоў вавёрчыну кладоўку. У дупле ляжалі буй­ныя, чы­стыя і спе­лыя арэхі. Як вавёрка ад­рознівае спе­лыя арэхі ад няспе­лых? Хутка мне да­вя­ло­ся раз­га­да­ць гэту за­гад­ку.

Была ціхая асен­няя раніца. Я сеў ад­па­чы­ць пад дрэва. Рап­там на мяне па­сы­паліся арэхі. Гэта на ар­э­шы­не вавёрка збівае плады. На­тр­эс­ла вавёрка арэхаў, на­гну­ла мор­дач­ку і па­ча­ла вадзіць ёю з боку ў бок. Вавёрка выбірала спе­лыя арэхі па паху. (69 слоў)

Па­вод­ле Н. Ніколь­ска­га.

По­яс­не­ние.

Мінск па­бу­да­ва­ны вельмі даўно. У мінулым на месцы ця­пе­раш­ня­га го­ра­да быў звы­чай­ны рынак. Сюды з на­ва­коль­ных вёсак пры­язд­жалі людзі. Яны куп­лялі і мянялі на рынку та­ва­ры. Рынак пачаў аб­рас­та­ць бу­дын­камі. Так з’явіўся цэлы горад.

У вайну фа­шы­сты знішчылі бо­лы­ную част­ку Мінска. 3 пер­шых дзён вы­зва­лен­ня па­ча­ло­ся вялікае будаўніцтва. 3 усёй Бе­ла­русі прый­шлі сюды ра­бочыя. Мінула шмат гадоў. На месцы руінаў узняліся пры­го­жыя дамы. Цяпер сталіцу не паз­на­ць. (69 слоў)

Па­вод­ле А. Якімовіча.

По­яс­не­ние.

На глад­кай па­верхні цёмнай ракі вы­ско­ква­ю­ць бур­балкі. Гэта га­лод­ныя рыбкі ча­ка­ю­ць ежы. Вось на ваду ўпаў чы­рво­ны асінавы лісцік. Рыбкі пачалі яго ха­па­ць. Ім зда­ло­ся. што гэта матылёк.

Чар­вякі і п’яўкі за­ста­юц­ца на зіму ў вадзе. Толькі уво­сень іх не відаць. Яны пайшлі спаць на дно, за­ка­паліся ў пясок. Не спяць адны рыбы. Акуні, ляшчы, яршы пла­ва­ю­ць ча­род­камі. На дне глы­бокіх ям вада ця­плей­шая. Там рыбы і зімуюць. (70 слоў)

Па­вод­ле А. Клы­ка­ва.

По­яс­не­ние.

Пайшоў я ў лес у грыбы. Многа вы­рас­ла іх пасля лет­ня­га даж­д­жу. Хаджу па лесе, гляд­жу ўважліва. У бяр­эзніку тоўпяцца пад­бя­ро­завікі. У ма­ла­дым ельніку прытаіліся груз­ды і падасінавікі. Баравікі сха­валіся ў гу­стой траве. Набраў я грыбоў поўны кошык. Сабраўся да­до­му. Рап­там убачыў грыб у сябе над га­ла­вой. Я здзівіўся. Як гэта ён вырас на дрэве? Але хутка зда­га­даўся. Тут гас­па­да­ры­ла вавёрка. Яна так­са­ма грыбы на зіму за­па­сае. (69 слоў)

Па­вод­ле А. Ваш­чанкі.

По­яс­не­ние.

Свяціла со­ней­ка. Зе­ля­не­ла трава. Ве­се­ла забаўляліся ў двары хлоп­чыкі. Яны бегалі, гулялі ў хо­ванкі, гуш­каліся на ар­э­лях. 3 імі бегаў і залівіста гаўкаў са­бач­ка. Адзін хлоп­чык сядзеў у кр­эс­ле каля пад’езда. Ён еумна пазіраў на дзя­цей. У яго хво­рыя ногі. Вочы хлоп­чы­ка былі заўсёды сум­ныя.

Ад­ной­чы ў двор вый­ш­ла дзяўчынка. Яна спынілася каля хлоп­чы­ка і пра­цяг­ну­ла яму кніжку. Разам яны пачалі чы­та­ць. На твары хлоп­чы­ка расцвіла ўсмеш­ка. (67 слоў)

Па­вод­ле Л. Ара­бей.

По­яс­не­ние.

Дзеці спыніліся на ўзлес­ку ад­па­чы­ць. Малыя па­леглі на мяк­кую траву пад др­э­вамі. Рап­там паблізу пачуўся нейкі дзіўны гук. Хто гэта? Дзеці ас­ця­рож­на пайшлі на гукі. Праз не­калькі крокаў перад імі ад­кры­ла­ся свет­лая па­лян­ка. Дзесьці тут і роў страш­ны звер. Дзеці ўбачылі на бя­роз­цы слоік. Гэты гук даносіўся са слоіка. Дзеці па­дышлі бліжэй. У ім вал­тузіўся кал­ма­ты чмель. Так лес па­ло­хае часам баязлівых люд­зей. (65 слоў)

Па­вод­ле Р. Ігна­ценкі.

По­яс­не­ние.

Цэлы месяц ста­я­ла га­ра­чы­ня. Со­неч­ныя промні былі па­доб­ныя на рас­па­ле­ныя іголкі. Дзя­ду­ля стаяў са шлан­гам у руцэ пад самай вялікай яб­лы­няй. Стру­мень вады зіхацеў на сонцы. Рап­там дзя­ду­ля заўважыў ма­лень­кую пту­шач­ку. Яна пад­стаўляла бакі пад вад­зя­ныя пырскі. Крыль­цы яе!тра­пя­талі. Ножкі нібы тан­ца­валі. Ва ўсім ад­чу­ва­ла­ся ра­дас­ць ад ку­пан­ня. Вось пту­шач­ка зля­це­ла ўніз. Яна кру­та­ну­ла­ся перад дзе­дам і па­да­ла­ся ў су­седні з вёскаю лес. Дзед ра­дас­на ўсміхнуўся госці. (69 слоў)

Па­вод­ле П. Тка­чо­ва.

По­яс­не­ние.

Вес­на­вое со­ней­ка адбілася ў праз­ры­стай лу­жы­не. Рап­там у лу­жы­ну ўпала сас­но­вая шышка. У ціхае на­двор’е шышкі самі з дрэў не па­да­ю­ць. У рэдкіх пра­све­тах зялёнай хвоі я заўважыў на тоўстым суку гняз­до. До­брае месца для жылля знай­ш­ла птуш­ка. 3 гняз­да вы­гля­ну­ла ва­ро­на з шыш­кай у дзюб­цы. Во­сен­ню іх пры­нес­ла вавёрка. Вяс­ною трэба гняз­до ра­ман­та­ва­ць ды яйкі класці. Вось ва­ро­на і чысціла яго ад ста­рых шышак. (69 слоў)

Па­вод­ле Р. Ігна­ценкі.

По­яс­не­ние.

Да чаго пры­го­жая гэта вяс­но­вая раніца! У па­вет­ры яшчэ сыра. На лісточ­ках вішняку вісяць буй­ныя кроплі нач­ных ту­ма­наў. На пла­тах і на стр­э­хах ля­жы­ць вільга­ць. За сялом густа зеляніцца поле. За­го­ны пе­ра­ся­ка­юц­ца шырокімі звілінамі дарог.

Усходзіць сонца. Яно баязліва па­каз­ва­ец­ца на не­басхіле. Пер­шыя промні яго кла­дуц­ца ця­гучым зо­ла­там. Сонца па­ды­ма­ец­ца над лесам. Яно лізгае па др­э­вах і за­па­дае ў*пра­галіны. Лес па­чы­нае напаўняцца гу­стымі пахамі. (68 слоў)

Па­вод­ле Я. Скры­га­на.

По­яс­не­ние.

Вось і вясна. Ужо за­спя­валі аўсянкі, жа­ва­ранкі, драз­ды. А ве­ся­луш­ка яшчэ не вяр­ну­ла­ся з выраю. Ярчэй стала свяціць со­ней­ка. Нар­эш­не з вер­шаліны вы­со­кай елкі пачуліся кры­шталь­ныя гукі яе песні.

Летам ве­ся­луш­ка лаш­чы­ць слых грыбніка. Яе песню можна па­чу­ць на хвоі, на бя­ро­зе і на асіне.

Во­сен­ню песня ве­ся­лушкі гучы­ць бліжэй да ча­ла­ве­ча­га жылля. Толькі пасля ха­лод­ных даж­д­жоў ве­ся­луш­ка ад­ля­тае ў вырай. А за­вец­ца гэта ма­лень­кая ляс­ная пту­шач­ка пе­нач­кай. (70 слоў)

Па­вод­ле Р. Ігна­ценкі.

По­яс­не­ние.

У Мінску па­бу­да­ва­на пры­го­жае метро. Метро  — гэта пад­зем­ная чы­гун­ка. Блакітныя па­яз­ды стра­лой імчаць па бліскучых рэй­ках. Вось з цёмнага тунэ­ля выехаў хуткі поезд. Перад па­са­жы­рамі аўта­ма­тыч­на расчыніліся шырокія дзве­ры. 3 асвет­ле­ных ва­го­наў выйшлі людзі. Іх гасцінна су­стра­ка­ю­ць пры­го­жыя свет­лыя стан­цыі. Праз не­калькі хвілін ва­го­ны зноў запоўняцца новымі па­са­жы­рамі. Метро да­па­ма­гае мінча­нам хутка даб­рац­ца ў самыя роз­ныя куткі на­ша­га го­ра­да. Пад­зем­ная чы­гун­ка ўпры­гож­вае бе­ла­рус­кую сталіцу. (65 слоў)

Па мат­э­ры­я­лах часопіса «Вясёлка».

По­яс­не­ние.

Па­глядзі на неба. Там плы­ву­ць воб­лакі. Хто іх нясе? Невідзімка. У полі жыта кла­ня­ец­ца яму ў пояс. У лесе дрэвы нахіляюць га­ло­вы. Улет­ку ён узнімае на да­ро­зе пыл, кідае люд­зям у вочы. Ён блу­кае па лясах і марскіх прас­то­рах. Гэта ён пры­носіць нам холад з поўначы і пыл з пу­стыні. Гэта ён надзімае па­русьі ка­раблёў і меле збож­жа ў вет­ра­ных млы­нах. Аб пры­го­дах ветру можна рас­каз­ва­ць доўга. (68 слоў)

Па­вод­ле В. Ка­стручы­на.

По­яс­не­ние.

Без пе­сень птушкі не былі б птуш­камі. Пры­ро­да шчод­ра ада­ры­ла іх не­звы­чай­нымі здоль­на­сцямі. Колькі ста­ран­на­сці і на­стойлівасці ў гуч­ным скры­га­це драча. У майскія ве­ча­ры ў ку­стах ля ра­чулкі заліва­ец­ца са­ла­вей. Не шка­дуе ён сябе. Амаль круг­лыя суткі спя­вае. Івалга пры­ля­тае ў сяр­эдзіне мая. У бя­ро­за­вых гаях гучы­ць яе пры­го­жая песня. Вы­водзіць сваю звон­кую ме­ло­дыю дрозд. 3 ім пе­ракліка­ец­ца пе­нач­ка. Се­раб­ры­стым зва­ноч­кам су­стра­кае вяч­эр­нюю зару малінаўка. (67 слоў)

По­яс­не­ние.

Амаль кожны ча­ла­век у дзяцінстве любіць ма­ля­ва­ць. Але ма­лю­ю­ць не толькі людзі. Гэту карціну ства­рыў Нёман.

Спяр­ша на пя­с­ча­ную па­ла­су ма­стак ста­ран­на наносіць тонкі слой рач­но­га глею. Глей пас­ту­по­ва цвярд­зее, вы­сы­хае на сонцы, шліфу­ец­ца вет­ры­кам. На пяску ў цёплых лу­жын­ках ку­па­юц­ца чыжы і вераб’і. Звяры і птушкі ўпры­гож­ва­ю­ць пры­бяр­эж­ную карцінуіка­рун­камі сваіх слядоў.

Праца над карцінай пра­ця­г­ва­ец­ца. Праз не­калькі дзён Нёман-ма­стак ад­крые новую ста­рон­ку свай­го аль­бо­ма. (67 слоў)

Па­вод­ле А. Манд­рук.

По­яс­не­ние.

Дзеці ўвайшлі ў дуб­ро­ву і спыніліся на вялікай па­лян­цы. Як тут цудоўна!

Праз галіны дубоў пра­е­веч­ва­юц­ца со­неч­ныя зай­чыкі. Яны пакідаюць на зямлі дзівос­ныя ўзоры. 3 усіх бакоў чу­юц­ца роз­ныя гукі лесу. Толькі ўмей услу­хоўвацца і раз­га­д­ва­ць іх.

Рап­там Ан­др­эй­ку на га­ла­ву ўпаў жа­лу­док. Па­гляд­зеў хлоп­чык на дрэва. Вы­со­ка на галінцы ўбачыў вавёрачку. У лап­ках яна тры­ма­ла жолуд. Дык вось хто сва­вольнічае на ляс­ной сця­жын­цы! (66 слоў)

Па­вод­ле А. Манд­рук.

По­яс­не­ние.

Ішоў ад­ной­чы Дзям’ян ляс­ной сцеж­кай. Вось і знаёмая па­ля­на. Тут расце ма­гут­ны дуб.

Аг­лед­зеўся паляўнічы. Пад др­э­вам вавёрач­каг­завіха­ла­ся ля грыба. Потым узяла яго ў зубы і скок­ну­ла на дрэва. Не ўтрымаў звя­рок ношу. Цяжкі баравік выпаў з лагіак. Ва вёрка спрыт­на па­д­хапіла грыб і ўскочы­ла на дрэва.

Глянуў Дзям’ян угору. А там на галінках столькі роз­ных грыбоў раз­ве­ша­на!*Руплівая гас­падынь­ка за­па­сы на доўгую зіму рых­туе. (67 слоў)

Па­вод­ле У. Ягоўдзіка.

По­яс­не­ние.

Лес яшчэ голы. Але на бя­ро­зах ужо ло­па­юц­ца пу­пышкі. 3 іх выбіва­юц­ца клейкія лісточкі. На асінах вісяць ты­сячы ср­эб­ных па­це­рак. На высокіх ку­стах алешніку кра­су­юц­ца жоўтыя і зялёныя шы­шачкі.

Ажы­ва­ю­ць ма­ленькія па­ля­ны. Сярод ігліцы і ле­таш­ня­га лісця цвітуць пра­лескі. Фіяле­та­выя кветкі на то­ненькіх сцяблінках дзівос­ным ды­ва­ном упры­гож­ва­ю­ць лес. А на нізінах пад ку­стамі алешніку белымі галоўкамі цяг­нец­ца да сонца вет­раніца. Гэта пер­шыя вес­на­выя кветкі. (65 слоў)

Па­вод­ле 3. Бяс­па­ла­га.

По­яс­не­ние.

Ра­ма­наўскае во­зе­ра заўсёды спа­кой­нае. Ве­ка­выя яліны і сосны над­зей­на ад­га­радзілі яго ад рэзкіх вятроў. Яно пры­ва­блівае ледзь чут­ным кры­шталь­ным зво­нам праз­ры­стых хваль. Пры­бяр­эж­ны чарот за­ча­роўвае сваім шэп­там. Ра­ма­наўскае во­зе­ра пры­ця­г­вае да сябе прас­тор­нымі сінімі'плёсамі. Сюды добра пры­язд­жапь ран­няй во­сен­ню. У гэтую пару во­зе­ра асабліва пры­го­жае. Кожны ка­мень­чык і сцяблінку відаць на ка­рыч­не­вым дне. У любую пару берагі во­зе­ра на­бы­ва­ю­ць дзіўную не­па­у­тор­наспь і за­пра­ша­ю­ць ад­па­чы­ць. (67 слоў)

Па­вод­ле А. Шаш­ко­ва.

По­яс­не­ние.

На вы­со­кай сасне ў дупле жыла вавёрачка. Вочкі ў яе як гузікі. А вушкі на пэн­дзлікі па­доб­ныя.

Уба­чы­ла вавёрачка са­ро­ку. Што за птуш­ка такая? Вы­лез­ла з дупла. I тут заўва­жы­ла грыб. Ён на другім дрэве на сучку вісіць. Вельмі хо­чац­ца вавёрцы грыб­ком па­ла­са­вац­ца. Ды баіцца з дрэва на дрэва пе­рас­кочы­ць. Ма­лень­кая яна.

Але вавёрачка ад­ва­жы­ла­ся і скок­ну­ла. Чы­рво­ная ша­пач­ка падасінавіка стала ёй пры­зам за ад­ва­гу. (66 слоў)

Па­вод­ле В. Ка­стручы­на.

По­яс­не­ние.

За­смя­я­ла­ся ў небе со­ней­ка. Па­ча­ло яно пром­нямі лічыць лед­зя­шы на стр­э­хах. За­буль­калі пад сне­гам ручаі. На таполі за­ма­хаў кры­ламі чорны грак. Ве­се­ла звіняць сінічкі на голым вецці. На ста­рой асіне звон­ка гру­кае дзя­цел. Снег у полі па­цям­неў і асеў. На др­э­вах на­бу­ха­ю­ць пу­пышкі. Елачкі сталі зе­ля­ней­шыя. 3 бяр­логі вылез мішка і за­жму­рыўся ад сонца. Зай­чык апра­нуўся ў шэрань­кую світку. На­во­кал усё звініць і гукае вясну. (67 слоў)

Па­вод­ле В. Ка­стручы­на.

По­яс­не­ние.

Пад ста­рой ліпай расцвіла ма­лень­кая фіялка. Пры­го­жыя ма­тылькі кру­жыліся толькі над высокімі квет­камі. I таму фіялка'са­мот­на цвіла ў гу­стой траве.

Рап­там над квет­кай за­гу­ла пра­цавітая пчала. Яе пры­вабіў цудоўны пах фіялкі. Ён самы чароўны з усіх ранніх кве­так. Пчала апусцілася на сінія пялёсткі. Праз імг­нен­не з кро­пель­кай ду­х­мя­на­га нек­та­ру яна па­ля­це­ла ў вулей.

Ма­лень­кая фіялка па­ве­ся­ле­ла. Яна ад­чу­ла сябе самай шчаслівай на вес­на­вой зямлі. (66 слоў)

Па­вод­ле К. Каліны.

По­яс­не­ние.

На ляс­ной па­лян­цы расла медуніца. Над ду­х­мя­нымі квет­камі завіхаліся мах­на­тыя чмялі і пчолы. Яны бралі з медуніцы першы мёд. У медуніцы былі розна­ка­ля­ро­выя кветкі. На адной расліне цвілі і чы­рво­ныя, і фіяле­та­выя, і сінія кветкі. Колер кве­так медуніцы за­ле­жы­ць ад уз­рос­ту. Кож­ная кве­тач­ка толькі ў свой час мяняе колер. Зусім ма­лад­зень­кая медунічка мае чы­рво­ны колер. А праз нейкі час яна ста­новіцца фіяле­та­вай або сіняй. (65 слоў)

Па­вод­ле Я. Га­лу­бовіча.

По­яс­не­ние.

Далёка на поўначы жыве вецер. Многа ў яго спраў. Ён і хмары раз­га­няе, і мора хва­люе, і пту­ша­нят ка­лы­хае на галінцы. Стоміцца вецер за дзень. Хо­чац­ца яму ад­па­чы­ць ды па­це­шыц­ца. Тады за­пра­гае вецер у лёгкія сані тры­ста белых коней. Імчыць па палях, па лясах, па вуліцах!

Імкліва ля­ця­ць белыя коні. Сце­люц­ца іх доўгія грывы і хва­сты. Ра­дас­на звіняць пад­ко­вы. Пранізліва свішча вецер. А коні віхрам імчац­ца далей. (68 слоў)

Па­вод­ле М. Ян­чанкі.

По­яс­не­ние.

Сла­нечнік часта на­зы­ва­ю­ць квет­кай сонца. Ён вельмі па­доб­ны на ма­лень­кае жоўтае со­ней­ка. Квет­ка ўвесь час па­ва­роч­вае сваю за­ла­тую галоўку ў бок сонца.

У Еўропе сла­нечнік быў вя­до­мы толькі як пры­го­жая расліна. У Расіі з яго на­сен­ня сталі ат­рымліваць залацісты алей. Добра асвоіўся сла­нечнік і на палях Бе­ла­русі. Ён слу­жы­ць кор­мам для жывёл. Ду­х­мя­ныя кветкі пры­ва­бліваюць да сябе пчол. Яны ніколі не вяр­та­юц­ца са сла­нечнікавых палёў без залацістага пылку. (68 слоў)

Па­вод­ле 3. Ма­ро­за­ва.

По­яс­не­ние.

На­ды­шоў кра­савік. Дні па­плылі над зямлёй праз­ры­стыя. Уся пры­ро­да па­цяг­ну­ла­ся да вес­на­во­га свят­ла. Адагр­этая со­ней­кам зямля набірала сілы. Не­па­у­то­о­най ду­х­мя­на­сцю пу­пы­шак і пер­шых вес­на­вых кве­так запоўнілася па­вет­ра.

3 прых­о­дам кра­савіка пе­ра­мянілі сваё жыццё ляс­ныя жы­ха­ры. Прач­нуўся і вылез з глы­бо­кай нары бар­сук. Выбраўся з бяр­логі мяд­зведзь. Ажылі вожыкі, краты і зем­лярыйкі.

Прык­мет­ныя змены адбыліся і ў пад­вод­ным цар­стве. Выйшлі з глыбінь вадаёмаў рыбы. У кож­на­га вяс­ной свой кло­пат. (69 слоў)

Па­вод­ле В. Стомы.

По­яс­не­ние.

Ве­се­ла жур­чы­ць пад гарой праз­ры­сты ручай. Яго чы­стай ха­лод­най вадой пры­ем­на асвя­жы­ць сябе ў га­ра­чы поўдзень. Цяністая пра­ха­ло­да ручая над­зей­на сха­вае па­да­рожніка ад га­ра­ча­га лет­ня­га сонца.

Над га­ла­вой стаіць чы­стае сіняе неба. У ку­стах ве­се­ла шча­бе­чу­ць птушкі над сваімі гнязд­зеч­камі. А ў іх сяд­зя­ць яшчэ го­ленькія пту­ша­няткі.

Як добра пасля ра­бо­ты па­ля­жа­ць на бе­раж­ку ру­чай­ка! Як здо­ра­ва тут у га­ра­чы летні поўдзень! (65 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

На ста­рым маст­ку праз шчыліну прабілася ма­ла­дая вер­бач­ка. Сонца лас­ка­ва грэла ма­лень­кае дрэўца. Ціха ша­па­це­ла яно тра­пяткім лісцем. Людзі шка­да­валі вер­бач­ку. Шафёры ста­раліся не зачапіць.

Ад­ной­чы па­ды­шоў да вер­бачкі дзяд­зь­ка Сця­пан. Ён ас­ця­рож­на вы­ка­паў дрэўца і па­садзіў каля маст­ка на бе­ра­зе ракі. Потым пад вер­бач­кай дзяд­зь­ка змай­стра­ваў лад­ную ла­вач­ку.

Кож­ную раніцу да вер­бачкі пры­ля­талі птушкі. У спя­кот­ныя дні людзі любілі ад­па­чы­ва­ць у цянь­ку пад пры­го­жым ма­ла­дым др­э­вам. (68 слоў)

Па­вод­ле В. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

Бе­ла­веж­ская пушча напоўнена спе­вамі. Тут пра­жы­вае дзве сотні відаў пту­шак. Які кан­ц­эрт лад­зя­ць яны ў пушчы вяс­ной!

Цэлы дзень гучы­ць пту­шы­ны хор. Рас­сы­пае звон­кае ср­эб­ра ў глыбіні блакітнага неба жа­ва­ра­нак. 3 дупла вы­ле­цеў шпак і за­спя­ваў на ўсё на­ва­кол­ле. Наўзда­гон адаз­ваўся са­ла­вей. Бе­ла­вежскія салаўі лічацца самымі галасістымі ў свеце. Сэрца замірае ад іх спеваў. Толькі чорны бусел маўчыць. Гэтак і сярод люд­зей бывае. (65 слоў)

Па­вод­ле С. Грахоўскага.

По­яс­не­ние.

У лесе шмат сця­жы­нак. Ёсць сярод іх знаёмыя і па­та­ем­ныя. Па­та­ем­ныя сця­жынкі прак­ла­да­ю­ць ляс­ныя жы­ха­ры. I ў рыжых му­ра­шоў, і ў сівых бар­су­коў, і ў шэрых ваўкоў ёсць свае сця­жынкі. Па­чы­на­юц­ца яны каля нор і гнёздаў. Гэтыя сця­жынкі вя­ду­ць звяроў на ва­да­пой, на пашу, на па­ля­ван­не.

Вы­са­чы­ць птуш­ку ці звера вельмі цяжка. Будзь назіраль­ным і пры­слу­хоўвайся. Тады ты да­ве­да­еш­ся шмат ціка­ва­га пра жыццё ляс­ных жы­ха­роў. (67 слоў)

Па­вод­ле 3. Бяс­па­ла­га.

По­яс­не­ние.

3 кож­ным днём усё мац­ней грэе сонца. На вер­бах рас­пусціліся пу­шы­стыя коцікі. У небе чу­ва­ць спеў звонкіх жа­ва­ран­каў. 3 ра­дас­ным кры­кам вяр­та­юц­ца з выраю гусі, качкі.

Пры­го­жа вы­гля­дае пушча ў час'па­водкі. Ціхія ра­чулкі пе­рат­ва­ра­юц­ца ў бур­ныя рэкі. Невялікія ба­ло­ты ста­но­вяц­ца сапраўднымі азёрамі. На рэках і азёрах з’яўля­юц­ца ва­дап­лаўныя птушкі.

У род­ныя мясціны вяр­та­юц­ца сітаўкі, шпакі, драз­ды, бе­рас­цянкі. Паз­ней пры­ля­та­ю­ць чор­ныя і белыя буслы, дра­пеж­ныя птушкі. (69 слоў)

Па­вод­ле В. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

На ўзгор­ку пачаў рас­та­ва­ць снег. На самай вер­шаліне па­чы­наўся шлях ручая. Ма­ленькімі нітач­камі з уз­гор­ка стала сця­ка­ць вада. Яна прабівала ў снезе на сваім шляху ра­вочкі. Яны ста­навіліся ўсё глы­бей­шымі і шы­р­эй­шымі. Вось ужо на схіле зліліся два ру­чайкі ў адзін. Затым пачалі да­лу­чац­ца іншыя ру­чайкі. 3 кож­ным разам сіла вады расла. Цяпер яна ўжо з лёгкас­цю прабівае ў снезе свой шлях. Вада бя­жы­ць да рэчкі. (68 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

Прый­ш­ла вясна. Па­чар­неў на полі снег. На ўзгор­ках сталі па­каз­вац­ца чор­ныя пляміны. Па вуліцах па­цяклі ру­чайкі ка­ла­мут­най вады. Ве­се­ла бя­гу­ць яны ў двор. Ця­ку­ць ру­чайкі і ўсё бо­лы­на­ю­ць. Вось вадаіцікуе на хлеўчык. Перад самымі дзвя­ры­ма ўтва­ры­ла­ся лу­жы­на. У яе ўпа­да­ю­ць не­калькі ру­чай­коў. Вада хутка пры­бы­вае. Гас­па­дар за­не­па­коіўся. У хляве ста­я­ць авечкі, кароўка, свінні. Гас­па­дар пра­ка­паў ра­во­чак ад хлява на поле. Вада ве­се­ла за­буль­ка­та­ла і ху­цень­ка збег­ла прэч. (70 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

Расла на ўзлессі каліна. Яна доўга была не­прык­мет­най. I вось дрэўца зацвіло белым цве­там. Яму зай­зд­росцілі ўсе су­седнія дрэўцы. Але хутка прай­шло лета. На­дыш­ла во­сень. 3 дрэў па­ча­ло асы­пац­ца лісце. Толькі сосны ды яліны за­ста­валіся зялёныя. Цяпер яны бу­ду­ць самыя пры­го­жыя. Апалі лісточкі і з каліны. Ярчэй за­з­зялі чы­рво­ныя ягады. Людзі пра­ходзілі міма. Каля каліны яны аба­вяз­ко­ва спы­няліся. Людзі доўга стаялі і лю­ба­валіся самым пры­го­жым др­э­вам. (67 слоў)

Па­вод­ле А. Васілевіч.

По­яс­не­ние.

Асеннім днём я хадзіў па лесе. Тут мне вя­до­ма кож­ная сце­жач­ка. Я ведаю ў лесе бар­су­ко­ву нару. Вось і сёння за­ха­це­ла­ся мне на­ве­да­ць свай­го сябра. Доўга ча­ка­ць не прый­ш­ло­ся. Не­уза­ба­ве з нары вылез бар­сук. Аб­трос­ся ад пяску і падаўся ў лес. Ідзе цяжка. Ад’еўся за лета. Каля вы­со­ка­га бя­ро­за­ва­га пня бар­сук спыніўся. Па­вадзіў у па­вет­ры носам і пачаў нешта аб­ню­х­ва­ць. Я пры­глед­зеўся. Бар­сук нюхаў квет­ку. (66 слоў)

Па­вод­ле Р. Ігна­ценкі.

По­яс­не­ние.

Раніца была ціхая. Узы­ходзіла сонца. Лу­жы­ны сцяг­нуліся за ноч лёдам. У цянь­ку ляжаў яшчэ снег. Але ўжо блізка вясна.

Выйшаў Ясь на двор. Со­ней­ка пры­гра­вае. Ра­дас­на яму на сэрцы. Рап­там нешта ў небе зазвінела. Хлоп­чык пры­слу­хаўся. Па на­ва­коллі разліва­ла­ся то­нень­кая пе­сень­ка. Хто ж там так пяе? Ясь убачыў у небе жа­ва­ран­ка. Гэтыя

птушкі ўжо вяр­нуліся з далёкай ста­ронкі. Цяпер бу­ду­ць усё лета ў небе гу­ча­ць іх звонкія песні. (70 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

Па­ч­а­так вясны мала чым ад­розніва­ец­ца ад зімы. Пры­ро­да не спя­ша­ец­ца абуд­жац­ца. Яна ўсё яшчэ зна­ходзіцца ў дры­мот­ным сне Адно толькі со­ней­ка даўжэй за­трымліва­ец­ца на небе.

У канцы сакавіка амаль нічога не за­ста­ец­ца ад зімы. Ужо з’явілася шмат пту­шак. У лесе спя­ва­ю­ць драз­ды. У полі звіняць жа­ва­ранкі. Па ба­ло­це важна ходзіць бусел. А уве­ча­ры на рацэ кры­ча­ць качкі. Гру­кае недзе на во­зе­ры бугай. Роз­ныя га­ла­сы поўняць па­вет­ра. (68 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

Дзь­му­ць ха­лод­ныя паўноч­ныя вятры. Многія птушкі па­ля­целі ў вырай. А вось вераб’і за­сталіся зіма­ва­ць. Тым часам на­сту­палі ма­ра­зы. Хо­лад­на стала вераб’ям. Пачалі яны шу­ка­ць сабе хатку. Аблю­ба­валі шпакоўню на ста­рой бя­ро­зе. Уцяплілі яе ку­ры­ным пер’ем і сенам. Цяпер яны не ба­яц­ца зімовай сцюжы. Вяс­ной вераб’і пе­ра­сяліліся ў сваё гняз­до. Яны саступілі месца шпа­кам. Так і ван­д­ру­ю­ць вераб’і з гняз­да ў шпакоўню і са шпакоўні ў гняз­до. (67 слоў)

Па­вод­ле В. Гур­ска­га.

По­яс­не­ние.

Люблю я вяс­ко­вую да­ро­гу. Ідзеш адзін па гэтай да­ро­зе і пазіраеш на­во­кал. Якое ўсюды ха­рас­тво! Яркае сонца аблівае прас­тор мяккім свят­лом. Да­ро­га ідзе праз за­раснікі лазы. Вось яна абы­ходзіць ба­ло­та. Там крўмка­ю­ць жабы. Важна ход­зя­ць сярод кўпін буслы. Неўза­ба­ве вы­водзіць мяне да­ро­га да рэчкі. Тут хо­чац­ца паназіраць за спа­кой­най плын­ню. На другім бе­ра­зе да­ро­га вядзе ў лес. Лес нар­эш­це кан­ча­ец­ца. А да­ро­га ўсё цяг­нец­ца і цяг­нец­ца далей. (70 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

Рап­там у лесе нешта шас­ну­ла. На па­ля­ну вы­ска­чылі дзве казулі. Яны спыніліся ў здзіўленні. Ад не­ча­ка­на­сці яны аслу­пя­нелі. На па­ля­не былі людзі. Жывёлы крыху пас­та­ялі і сха­валіся ў лесе. Але людзі не звяр­талі на іх увагі. Яны на­кла­далі ў кар­мушкі сена. Казулі не­пярпліва чакалі. А доўга ча­ка­ць не прый­ш­ло­ся. Людзі селі ў сані і па­е­халі. Казулі па­дышлі да кар­мушкі і пачалі спа­кой­на скуб­сці сена. (66 слоў)

Па­вод­ле Я. Маўра.

По­яс­не­ние.

Выдаўся цудоўны дзянёк. Такія дзянькі бы­ва­ю­ць на Да­лессі не так часта. Сонца моцна пячэ. Але га­ра­чыні няма. Лішак цяпла паг­лы­на­ю­ць рака і лес. Усё на­во­кал жыве і дыхае. На др­э­вах не ка­лых­нец­ца ніводзін лісто­чак. Усюды раз­носіцца водар лесу і ба­ло­та. Нават рака напаўня­ец­ца пахам све­жай травы. Усюды цыр­ка­ю­ць конікі. Крўмка­ю­ць жаўта­брухія жабы. Заліва­юц­ца мітуслівыя птушкі. Гу­ду­ць пух­на­тыя чмялі над квет­камі. Усім ра­дас­на ў такі дзень. (67 слоў)

Па­вод­ле Я. Маўра.

По­яс­не­ние.

Лес зна­ходзіўся ў лаг­чы­не. Здалёк ён здаваўся вялікім. Тут раслі высокія яліны. Часам трап­ляліся адзінокія бя­ро­зы. Над арэшнікам гусціўся яд­ло­вец. Каля самай ракі стаялі ста­рыя вольхі. Як тут было ціха і спа­кой­на!

У пра­галіну паміж дрэў садзілася сонца. Яно фар­ба­ва­ла дрэвы ў чы­рво­ны колер. Неба ру­жа­ве­ла на за­хад­зе. А на ўсход­зе яно было цёмным. Цёмнае неба зліва­ла­ся з лесам у адну су­ц­эль­ную цемру. Пас­ту­по­ва ў лес ішла ноч. (68 слоў)

Па­вод­ле К. Чор­на­га.

По­яс­не­ние.

Каля ка­лод­зе­жа ста­я­ла драўлянае ка­ры­та. У ім заўсёды была чы­стая вада. Пры­бя­гу­ць ку­рачкі, па­ся­ду­ць на ка­ры­та і п’юць ваду. Не­уза­ба­ве пакліча іх пе­вень. Ку­рачкі бя­гу­ць да яго. А вось і два га­лубкі пры­ля­целі да ка­ры­та. Яны заўсёды пры­ля­та­ю­ць папіць вады. Адзін быў бе­ла­снеж­ны. Я назваў яго Сня­жок. А вось га­луб­ка была нечым па­доб­ная на цётку Волю. Я назваў яе Во­леч­кай. Сня­жок і Во­леч­ка пры­ля­талі кожны дзень. (67 слоў)

Па­вод­ле Я. Брыля.

По­яс­не­ние.

Па­ча­ла­ся ра­дас­ная пара. Усё на­во­кал ажыло. Дрэвы раз­ла­пу­шыліся лістамі. Скрозь лісце не магло прабіцца сонца. А на вер­хавіне вы­со­кай таполі пасяліліся буслы. Сусед Адам з сынам за­ма­ца­валі на дрэве ста­рое кола. Пры­ля­целі буслы і зрабілі на ім гняз­до. Сталі яны жыць сярод люд­зей. Кожны дзень яны кру­жылі над хатамі. Часам буслы спус­каліся на па­дво­рак. Яны важна і спа­кой­на хадзілі сярод курэй. Толькі адзін пе­вень хва­ля­ваўся. (67 слоў)

Па­вод­ле В. Віткі.

По­яс­не­ние.

Гэтую квет­ку на­зы­ва­ю­ць сном. Яна цвіце разам з пра­лес­камі. Расце квет­ка-сон на пя­с­ча­най зямлі. Яна любіць так­са­ма бор. Схіліць сваю галоўку і пры­слу­хоўва­ец­ца да на­ва­кол­ля. Недзе ў пер­шай рэд­кай зеляніне кукуе зя­зю­ля. Ціха шу­мя­ць сосны. Спя­ва­ю­ць бе­рас­цянкі. Квет­ка-сон слу­хае гэтыя песні. Часам па­чу­ец­ца гуч­нае ржан­не коней. Яно па­ло­хае пту­шак. Пе­ра­ры­ва­ец­ца голас зязюлі. На бя­ро­зах дры­жа­ць зялёныя лісточкі. Толькі квет­ка­сон спа­кой­на ўгля­да­ец­ца ў ма­ла­дыя зялёныя за­раснікі. (66 слоў)

Па­вод­ле В. Віткі.

По­яс­не­ние.

Нарач на­зы­ва­ю­ць Бе­ла­рускім морам. Гэта самае вялікае во­зе­ра ў Бе­ла­русі. Паўночны бераг На­ра­чы ўзвы­ша­ны. Ён на­га­д­вае напоўненую вадой чашу. Па бе­ра­зе цяг­нец­ца сас­но­вы бор.

На паўднёвым бе­ра­зе лясоў няма. Бераг нізкі. На ім расце толькі трава. Во­зе­ра Нарач злу­ча­ец­ца пралівамі з іншымі азёрамі. Іх тут шмат. Усе яны чы­стыя і праз­ры­стыя. Таму паўноч­ную част­ку Бе­ла­русі на­зы­ва­ю­ць краем блакітных азёр. На поўначы ад На­ра­чы іх налічва­ец­ца не­калькі тысяч. (70 слоў)

Па­вод­ле В. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

У кра­савіку буслы вяр­та­юц­ца з выраю. Спа­чат­ку пры­ля­цеў гас­па­дар у сваё гняз­до на хляве. Ён цэлы дзень стаяў па­ся­род гняз­да. Чужых буслоў не пад­пус­кае. Стаіць сабе ў гнязд­зе і пільнуе свой участак. А тут пад­су­нуўся да яго чужак. Гас­па­дар кінуўся на яго. Паміж імі па­ча­ла­ся бойка. Ляціць пер’е ва ўсе бакі. Нар­э­шпе гас­па­дар пе­ра­мог. Чу­жы­нец па­ля­цеў прэч. Праз не­калькі дзён пры­ля­це­ла бусліха. Тады яны разам пачалі ра­ман­та­ва­ць гняз­до. (69 слоў)

Па­вод­ле В. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

На ста­рой але­шы­не буслы зрабілі гняз­до. Яно быц­цам вянок упры­гож­ва­ла дрэва. У гнязд­зе стаялі тры ма­ла­дыя буслы. Іх ужо цяжка ад­розніць ад да­ро­с­лых буслоў. Але яны па­куль яшчэ не пакідалі гняз­да. Да але­шы­ны пад­ля­цеў стары бусел. Ён сеў на край гняз­да і шы­ро­ка рас­правіў крылы. Ма­ла­дыя буслы пачалі паўта­ра­ць услед за ім. Рап­там бус­ля­ня­ты ўзняліся над гняз­дом. Яны зрабілі не­калькі кругоў і назаўсёды пакінулі род­нае гняз­до. (67 слоў)

Па­вод­ле В. Воль­ска­га.

По­яс­не­ние.

Ад­куль вясна бярэ свой па­ч­а­так? На дварэ за­пах­ла сы­рас­цю. Над зямлёй навісла шэрая імгла. Можа гэта па­ч­а­так вясны?

Пе­вень напіўся з лу­жы­ны. Ён уз­ля­цеў на плот і за­спя­ваў на ўсё горла. А можа ён спя­вае песню вясне?

Снегу яшчэ цэлыя гурбы. Але з паўднёвага боку ўжо па­ка­за­ла­ся зямля. Гэта па­чы­на­ец­ца вясна.

Па да­ро­зе па­ходж­вае бе­лад­зю­бы грак. Гэта наша пер­шая пералётная птуш­ка. 3 яе па­чы­на­ец­ца вясна. (67 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

Хатнія кветкі ёсць у кож­ным доме. Вельмі дзіўная квет­ка как­тус. Яна па­доб­на на агу­рок. Толькі как­тус ка­лю­чы. Яго вельмі про­ста да­гля­да­ць. Стаіць сабе на акне і грэе бакі. Вады п’е мала. Яго продкі з мексікан­с­кай пу­стыні. А яны добра ўмелі пры­с­та­соўвацца да любых умоў жыцця. У хатніх умо­вах как­тус ад­чу­вае сябе вельмі добра. На ім з’яўля­юц­ца новыя па­расткі. Кла­патлівага гас­па­да­ра как­тус па­ра­дуе пры­го­жай квет­кай. (65 слоў)

Па­вод­ле В. Гар­бу­ка.

По­яс­не­ние.

Я па­да­ваўся ўсё далей у лес. Не чу­ва­ць ужо пту­шы­ных га­ла­соў. Яны так звон­ка гучалі на ўскраіне лесу. Цяпер усё змоўкла. Можа тут няма пту­шак? А можа тут птушкі ба­яц­ца па­да­ва­ць голас? Лес рабіўся глухім і не­прыхільным. Да­ро­га пры­вя­ла мяне на Да­ле­шу­ко­ва ба­ло­та. Сюды по­зняй во­сен­ню людзі прых­одзілі збіраць журавіны. Але цяпер тут нікога не было. Лес маўчаў. Я стараўся ісці ціха. Мне не ха­це­ла­ся па­ру­ша­ць яго спа­кой. (70 слоў)

Па­вод­ле Я. Ко­ла­са.

По­яс­не­ние.

Мінск  — сталіца нашай краіны. Ён за­ча­роўвае сваёй пры­га­жос­цю. Горад су­стра­кае кож­на­га шырокімі вуліцамі і прас­пек­тамі, пры­го­жымі бу­дын­камі, зялёнымі скве­рамі. Мінск бу­ду­ец­ца і ма­лад­зее. Гэта адзін з су­час­ных га­ра­доў свету.

3 вышыні нябёсаў горад вы­гля­дае цудоўным кветнікам. Даўней­шыя вузкія вуліцы і новыя прас­пек­ты ўпры­го­жа­ны зелянінай. На га­зо­нах зор­камі ззя­ю­ць гва­здзікі, цю­ль­па­ны, ружы. Праз увесь горад блакітнай стуж­кай*бруіцца ста­ра­жыт­ная рака Свіслач. Вось які вясёлкавы вянок мае наша сталіца! (68 слоў)

Па­вод­ле М. Паз­ня­ко­ва.

По­яс­не­ние.

Любоў да род­ных мясцін у ча­ла­ве­ка моцна ад­чу­ва­ец­ца пры развітанні. Ёсць гэта па­чуццё і ў пту­шак.

На Бе­ла­русі жораў жыве на глухіх ба­ло­тах і ў рэдкіх лясах. Ба­гацці паўднёвых краін не паланілі яго. 3 на­ды­хо­дам восені цяжка раз­лу­ча­ец­ца ён з мілымі сэрцу !краявідамі. Вы­со­ка ў небе робіць развіталь­ны круг жураўліная сям’я. Далёка раз­носіцца сум­нае кур­лы­кан­не.

Няма нічога да­ра­ж­эй­ша­га за сваю род­ную зямлю! (66 слоў)

Па­вод­ле Р. Ігна­ценкі.

По­яс­не­ние.

Колькі на свеце цудоўных мясцін! На далёкай поўначы не­за­быўнае ўра­жан­не пакідае паўноч­нае ззян­не. Со­неч­ны поўдзень здзіўляе ка­зач­нымі прас­то­рамі Чор­на­га мора. Усюды жы­ву­ць доб­рыя і пра­цавітыя людзі.

Аднак заўсёды перад ва­чы­ма ў кож­на­га род­ныя во­бра­зы. Раз­носіцца пах кве­так на зялёных лугах. Пад высокім небам чу­ец­ца спеў жа­ва­ран­ка. Над блакітным азяр­цом зіха­ця­ць праз­ры­стыя воб­лакі. Пры­га­д­ва­ец­ца кожны ку­то­чак, кож­ная сця­жын­ка. Дзе яшчэ можа быць такое ха­рас­тво? (65 слоў)

Па­вод­ле М. Хве­да­ровіча.

По­яс­не­ние.

Пер­шыя замкі на Бе­ла­русі былі па­бу­да­ва­ны ў часы По­лац­ка­га княст­ва. Яны былі драўляныя. Раз­мяш­чаліся на ўзвы­ш­шах і ўздоўж рэк. Паз­ней з’явіліся ка­мен­ныя замкі. Іх ма­гут­ныя сцены маглі вы­тры­ма­ць націск во­ра­гаў. Такія замкі былі ўзвед­зе­ны ў Нясвіжы, На­ва­груд­ку, Га­родні, Міры. Яны на­ле­жалі князю.

Кожны замак мае свае таямніцы. У час па­гро­зы на­ва­коль­ныя жы­ха­ры ра­та­валіся за сце­намі замка. Кож­ная мяс­цо­вас­ць мела свой замак. Таму Бе­ла­русь на­зы­ва­ю­ць краінай замкаў. (68 слоў)

Па­вод­ле Р. Алек­сан­дровіч.

По­яс­не­ние.

Пер­шым по­лацкім кня­зем быў Раг­ва­лод. У яго былі два сыны і дачка Ра­г­не­да. По­лацкі князь меў моц­ную дру­жы­ну. Яна ўвесь час аба­ра­ня­ла По­лацк. 3 да­па­мо­гай сваёй дру­жы­ны князь пад­па­рад­ка­ваў сабе су­седнія землі.

Раі'валод быў мужны і ра­зум­ны кіраўнік. Ён хацеў аб’яд­на­ць плямёньц што жылі на Дзвіне, Дня­п­ры і Пры­пяці. Пры Раг­ва­лод­зе По­лац­кае княст­ва стала самым моц­ным сярод сла­вянскіх княст­ваў. Сам По­лацк зрабіўся адным са зна­камітых га­ра­доў. (67 слоў)

Па­вод­ле У. Бутра­ме­е­ва.

По­яс­не­ние.

Кож­ная краіна моц­ная пра­цай сваіх жы­ха­роў. Здаб­ы­ван­не ежы і па­бу­до­ва жылля былі галоўнымі за­нят­камі бе­ла­ру­саў. Людзі хадзілі на па­ля­ван­не, збіралі расліны, лавілі рыбу. Паз­ней пачалі раз­водзіць жывёл. Бе­ла­русь лічыцца краем земля­до­баў. Най­боль­шай па­ша­най у нас ка­ры­ста­ец­ца хлеб. Яго лічаць ас­но­вай жыцця. Ша­ну­ю­ць бе­ла­ру­сы і буль­бу. На­зы­ва­ю­ць яе другім хле­бам.

Славіцца Бе­ла­русь сваімі рамёствамі. Усім вя­до­мыя слуцкія паясы, вы­ра­бы са шкла, ільну, гліны, дрэва. (66 слоў)

Па­вод­ле Р. Алек­сан­дровіч і Т. Не­ска­ром­най.

По­яс­не­ние.

Перад ве­ча­рам са­бра­ла­ся на дождж. Нізкія хмары доўга хадзілі на­во­кал і на­бры­нялі даж­д­жа­вым пылам. Па­вет­ра стала цяжкім і ду­х­мя­ным. Нар­эш­не на паўднёвым за­хад­зе густа засінела.

Хутка сіні ка­ва­лак неба стаў свінцо­вым. Сонца сха­ва­ла­ся ў нізкія хмары. Шы­ро­кае жытнёвае поле прытаілася ў ча­канні даж­д­жу. Хмара ўсё цям­не­ла.

Рап­там яна расшчапілася яркім про­мнем ма­ланкі. Усё ўска­лых­ну­ла­ся пад ма­гут­ным уда­рам грому. Свет­лым пылам па­кры­ла­ся жытнёвае поле. Пайшоў дроб­ны цёплы дождж. (69 слоў)

Па­вод­ле Т. Хад­кевіча.

По­яс­не­ние.

Ад­шу­ме­ла за­ве­ямі і сц­ю­жамі зіма. Усё вышэй па­ды­ма­ец­ца вяс­но­вае со­ней­ка. Усюды ажы­ва­ю­ць ты­сячы га­манлівых ру­чай­коў. Сне­га­вая вада з шумам бя­жы­ць па ба­роз­нах, па каляінах дарог. Снег сы­ходзіць друж­на. Вы­гля­да­ю­ць на палях чор­ныя пра­таліны. Лёд на рацэ ўзняўся і па­чар­неў. Яго пад­точ­ва­ла вада з палёў і лугоў.

На світанні пачаўся кры­га­ход. Па­цям­не­лыя крыгі су­ты­каліся адна з адной. Яны сунуліся па вадзе лед­зя­ным полем. На рацэ стаяў стра­ш­эн­ны гул. (69 слоў)

Па мат­э­ры­я­лах часопіса «Вясёлка».

По­яс­не­ние.

Над Пры­пяц­цю сінее ма­ла­ды лес. Тра­пе­чу­ць пад вет­ры­кам чы­рва­на­ва­тым лісцем ма­ла­дыя асінкі. Хва­ляц­ца сваімі пун­со­вымі грон­камі строй­ныя рабінкі. Ча­родкі кра­мя­ных мас­ля­коў і падасінавікаў вы­бя­га­ю­ць з кустоў на самую да­ро­гу. Ад­чу­ва­ец­ца моцны водар хвоі, пр­э­лай зямлі, грыбоў. Шы­ро­кая лугавіна пры­ме­швае да гэ­та­га пах ба­лот­на­га аеру, му­ра­гу, са­лод­кай медуніцы. Свежы і ла­год­ны вецер нясе з Пры­пяці вост­рыя пахі во­да­рас­цяў, рыбы. На полі др­эм­ле па­чар­не­лы буль­боўнік. (65 слоў)

Па­вод­ле I. На­ву­менкі.

По­яс­не­ние.

Якое раз­дол­ле ў бары летам! Па ку­ча­ра­вых хвоях і елках раз­гуль­ва­ю­ць сме­лыя вавёркі. Яны спрыт­на луш­ча­ць шышкі. Гэтыя кла­патлівыя звяркі но­ся­ць смач­ныя зерні ў свае гнёзды. Усё лета без ад­па­чын­ку за­ня­ты яны ра­бо­тай.

У вер­хавінах касма­тых елак цэлымі днямі кру­жац­ца ва­ро­ны. Даўга­хво­стыя дзят­лы ба­ра­ба­ня­ць па др­э­вах. Роз­ныя птушкі пыр­ха­ю­ць між галін. Друж­ным хорам шча­бе­чу­ць шпакі. Часта пры­ля­та­ю­ць сюды і шэрыя зязюлі.

Такая дзіўная му­зы­ка грыміць у бары! (69 слоў)

Па­вод­ле А. Якімовіча.

По­яс­не­ние.

Шмат садоў у бе­ла­рускіх вёсках. I ў кож­ным рас­ту­ць якімаўкі. Яны нічым не ад­розніва­юц­ца ад звы­чай­ных ан­то­на­вак. Чаму ж іх так на­звалі?

Жыў некалі ў адной вёсцы стары садоўнік Якім. Вяс­ко­выя хлап­чукі часта бегалі да яго. Дзя­ду­ля кожны раз часта­ваў іх ду­х­мя­нымі яб­лы­камі. Се­мачкі з яб­лы­каў дзеці садзілі каля плота. На па­раст­ках дзя­ду­ля рабіў прыш­ч­эп­ку ан­то­наўкай. А потым раз­да­ваў дрэўцы люд­зям. У знак удзяч­на­сці ста­ро­му Якіму на­зы­ва­ю­ць яблыкі якімаўкамі. (70 слоў)

Па­вод­ле М. Ян­чанкі.

По­яс­не­ние.

Кветкі ад­чу­ва­ю­ць до­брае і др­эн­нае. Так і на­готкі. На за­ход­зе сонца схіляюць галоўкі, збіраюць пялёсткі ў ка­мя­чок. Хутка ха­лод­ная ве­раснёўская ноч на­ста­не. 3 узы­хо­дам лас­ка­ва­га со­ней­ка ўсміхнуц­ца і кветкі. Цэлы дзень не спус­ка­ю­ць яны вачэй з со­ней­ка. Пас­лух­мя­на па­ва­роч­ва­ю­ць за ім свае галоўкі. Яны ста­ра­юц­ца быць доб­рымі і шчод­рым, як сонца. Да лютых ма­разоў ра­ду­ю­ць нас на­готкі сваімі квет­камі.

Не рві кве­так! Не губі дзе­так сонца! (67 слоў)

Па­вод­ле М. Ян­чанкі.

По­яс­не­ние.

Усе на Бе­ла­русі лю­бя­ць буль­бу. Без буль­бы нель­га ўявіць сабе абед­зен­ны стол. Яна заўсёды побач з хле­бам. Буль­бу ва­ра­ць, пя­ку­ць, сма­жа­ць, ту­ша­ць, фар­шы­ру­ю­ць, су­ша­ць.

Буль­ба прый­ш­ла да нас з далёкай Аме­рыкі. Людзі палюбілі буль­бу і на­звалі яе другім хле­бам. У буль­бе многа крух­ма­лу, вітамінаў і роз­ных пажыўных рэчы­ваў. Сёння цяжка абысціся ча­ла­ве­ку без буль­бы. Не­здар­ма многія пісь­меннікі і паэты пры­свя­ча­ю­ць буль­бе свае творы. (65 слоў)

Па­вод­ле 3. Ма­ро­за­ва.

По­яс­не­ние.

Каго не хва­люе су­стр­э­ча з гэтай пры­го­жай квет­кай! Уба­чы­ць блакітныя зо­рачкі можна на жытнёвым полі. Су­ет­р­э­ча з імі да­па­ма­гае па­да­рожніку за­быц­ца на стому. Многа вершаў і пе­сень пры­све­ча­на васільку. Аб ім пісалі на­род­ныя паэты Якуб Колас, Янка Ку­па­ла, Максім Баг­да­новіч.

Сціплыя кветкі па­доб­ныя на душу на­ша­га на­ро­да. Васілёк упры­гож­вае бе­ла­ру­екія вы­шы­ванкі, ручнікі, на­стольнікі. 3 даўніх часоў першы сноп но­ва­га ўра­джаю пе­ра­вяз­ва­ю­ць васількамі і ста­вя­ць у хаце. (67 слоў)

Па­вод­ле 3. Ма­ро­за­ва.

По­яс­не­ние.

Чор­на­га бусла рэдка хто бачыў. Птуш­ка гэта дзікая і вельмі ас­ця­рож­ная. Яна тры­ма­ец­ца глухіх і балоцістых мясцін. Гняз­ду­ец­ца на высокіх ста­рых др­э­вах у гуш­ча­ры. Кож­ная пара чор­ных буслоў мае свой участак. Сюды яны не пус­ка­ю­ць іншых буслоў. Гнёзды іх зна­ход­зяц­ца на вялікай ад­лег­ласці. Чорны бусел рэдка кля­ко­ча.

Ма­ла­дыя бус­ля­ня­ты пакідаюць гняз­до ў пер­шай па­ло­ве ліпеня. Во­сен­ню чор­ныя буслы не збіра­юц­ца ў вялікія ча­ро­ды. У вырай яны ля­ця­ць сем’ямі. (70 слоў)